Trung tuần tháng 12/2021, sau khi liên lạc với Ban lãnh đạo Khu sinh thái Mường Thanh Diễn Lâm tại Nghệ An, chúng tôi được anh Lê Duy Thế (SN 1983) trú tại xã Diễn Lâm, huyện Diễn Châu, Nghệ An là cán bộ quản lý Khu Sinh thái Mường Thanh Diễn Lâm trực tiếp hướng dẫn, chia sẻ về những vất vả trong cái nghề nhiều nguy hiểm và tận thấy loài vật được mệnh danh là Chúa Sơn Lâm.  

Ấn tượng đầu tiên khi chúng tôi gặp anh Thế là hình ảnh người đàn ông chân chất nông dân, khuôn mặt điềm tĩnh và rất đỗi gần gũi.

Anh Thế chia sẻ, sau khi tốt nghiệp Đại học Kinh tế Nghệ An, chuyên ngành bác sỹ thú ý anh về làm việc tại Khu Sinh thái Mường Thanh Diễn Lâm đến nay đã được 7 năm. Công việc hàng ngày là quản lý, chăm sóc các loài thú ở trong Khu Vườn thú, đặc biệt trong đó, có 35 con hổ chủ yếu giống Ben-gan với trọng lượng và kích thước khác nhau. 

Chăm hổ hơn chăm con mọn

Nói về những vất vả với cái nghề làm “bạn” với hổ, anh Thế cho biết, đối với loài hổ trong môi trường nuôi nhốt khi hổ mẹ sinh xong thì thường phải tách hổ con ra để nuôi riêng. Nguyên nhân do khi sinh xong hổ mẹ thường sẽ bị stress do ảnh hưởng của môi trường bên ngoài, điều kiện vệ sinh chuồng trại không đảm bảo cho hổ con phát triển khoẻ mạnh. Việc chăm sóc hổ con không khác gì chăm sóc con nhỏ, thậm chí còn vất vả hơn. 

Hổ trắng Ben-gan. Ảnh: Hồ Phương

Nhiều năm làm công việc chăm sóc hổ, anh Thế vẫn còn nhớ đầu năm 2020, anh có phụ trách nuôi 3 hổ con. Lần đó, anh phải cho nó ở chung phòng với mình vì hàng đêm, phải cho hổ con bú sữa bình, giữ nhiệt độ ổn định và phải theo dõi sức khoẻ hàng giờ. 

“Dịp đó, khoảng 1 tháng tôi không về nhà. Hàng ngày thì phải thức khuya, dậy sớm, ngủ không đủ giấc vì hổ con có nhu cầu bú sữa khoảng 3 tiếng 1 lần. Luôn phải theo dõi biểu hiện sức khoẻ, trạng thái phát triển của hổ con, vệ sinh môi trường sống để đảm bảo cho chúng luôn khỏe mạnh. Phải nói rằng chăm 1 con hổ con còn vất vả hơn chăm con mọn”, anh Thế nói. 

Sau hơn 1 tháng chăm sóc, hổ con phát triển ổn định, khoẻ mạnh và được đưa trở lại môi trường nuôi nhốt nhưng hàng ngày anh vẫn phải quan sát tỉ mỉ mọi sinh hoạt của chúng, cho chúng ăn, theo dõi chặt chẽ để đảm bảo chúng thích nghi với cuộc sống mới này.  

Anh Thế gần gũi với con hổ mà anh nuôi từ nhỏ. Ảnh: Hồ Phương

Đối với hổ, cũng giống như các loài vật khác khi được con người chăm sóc từ nhỏ thì cũng có tình cảm với mình. 

Anh Thế cho hay, mỗi con hổ mình trực tiếp chăm sóc khoảng 4 tháng thì nó cũng phát sinh tình cảm thân thiện với mình hơn. Loài hổ xác định qua đánh mùi và thể hiện bằng cách cọ xót đầu vào người mình.

“Khi chăm một con hổ con từ nhỏ nó sẽ nhận biết mùi của mình và chúng đánh mùi rất thính. Chỉ cần mình vừa vào đến ngoài cổng thì hổ trong chuồng đã đánh hơi thấy và cọ xót vào cửa chuồng để thể hiện sự vui mừng”, anh Thế vui vẻ chia sẻ.

Tuy nhiên, dù hổ có tình cảm với người chăm sóc nhưng khi hổ đã trưởng thành trọng lượng khoảng 50kg thì đặc biệt không được tiếp xúc trực tiếp với nó. Vì bản năng của động vật ăn thịt, máu lạnh, săn mồi luôn tồn tại. Khi mình có những biểu hiện giống con mồi thì hổ sẽ vồ ngay.

“Bản năng của loài hổ khi gặp mình nó sẽ nhảy vồ trên người mình, nếu như trụ lại được thì sẽ không sao. Nếu mình ngã xuống thì theo bản năng nó sẽ cắn mình ngay lập tức. Cho nên dù là bạn cũng phải giữ khoảng cách an toàn với nó”, anh Thế cho hay. 

Mỗi đời con cái phải thay 2 con đực

Tiếp tục trò chuyện sau khi dẫn chúng tôi mục sở thị đàn hổ, anh Thế tiếp tục kể về những vất vả trong cái nghề “chẳng giống ai” này.

Hàng ngày khi bắt đầu công việc chăm sóc hổ, những người như anh Thế phải tiến hành vệ sinh sạch sẽ chuồng trại, những đống phân hổ thải ra cũng quan sát kỹ lưỡng xem có gì bất thường không để báo cáo lãnh đạo.

Hổ vàng Ben-gan. Ảnh: Hồ Phương

Để tạo ra môi trường sống tốt cho hổ, hàng ngày hổ sẽ được thả ra môi trường tự nhiên rộng khoảng 10ha để chúng thoải mái di chuyển, chạy, nhảy theo bản năng. Đến khoảng 16h30, các cán bộ chăm sóc vườn thú sẽ cho hổ ăn rồi nhốt từng con vào chuồng riêng. Thức ăn của hổ chủ yếu là các loại thịt như: bò, lợn, gà nguyên đùi... Mỗi ngày hổ ăn hết khoảng 4kg thịt. Hàng tuần sẽ cho hổ nghỉ ăn 1 ngày. Đối với việc cho hổ ăn, các nhân viên phải tuân thủ các biện pháp an toàn, chỉ đưa thức ăn qua khe cửa chuồng. Quá trình hổ ăn cũng phải theo dõi biểu hiện bỏ ăn hay không. Đặc biệt, phải hiểu được sở thích, tính nết từng con để có biện pháp chăm sóc, cho ăn hợp lý...

Đối với hổ, nếu bị stress thì bỏ ăn 10 ngày là chuyện bình thường nhưng cũng cần phải theo dõi sức khoẻ thường xuyên. Việc khám cho hổ là một vấn đề khó khăn vì không thể tiếp xúc trực tiếp với nó nên cần phải có kinh nghiệm nhìn biểu hiện lâm sàng chuẩn đoán. Đồng thời, xác định bệnh qua phân thải của hổ. 

Anh Thế trao đổi với phóng viên. Ảnh: Hồ Phương

“Khó khăn lớn nhất khi nuôi hổ đó là khám sức khoẻ cho nó. Vì không thể tiếp xúc gần với nó để đo nhiệt độ, thăm khám được. Còn nếu gây mê khi hổ đang mệt thì chỉ số an toàn cho nó rất thấp”, anh Thế chia sẻ.

Đối với vấn đề sinh sản của hổ cũng rất đặc biệt, thời gian có bầu của con cái thường 120 ngày, mỗi lần sinh 3-4 con. Nếu trong môi trường nuôi nhốt không tốt thì sức khoẻ sinh sản của hổ thường bị giảm. Quá trình động dục của hổ cái thường diễn ra trong 3-4 ngày liên tục, khi đến kỳ sinh sản hổ cái thường cọ xót vào tường bên cạnh con đực để thể hiện. Thời gian này, hổ cái có nhu cầu rất cao.

“Hổ có đặc điểm nhu cầu giao phối rất cao, mỗi ngày khoảng 20-25 lần giao phối và diễn ra trong vòng 3-4 ngày liên tục. Cho nên để đảm bảo sức khoẻ cho con đực mỗi đời của con cái thường phải thay 2 con đực”, anh Thế cho hay.

Nhân viên chăm sóc vệ sinh chuồng hổ. Ảnh: Hồ Phương

Theo anh Thế, vòng đời của hổ thường 15 năm trở lại trong môi trường nuôi nhốt. Để nâng cao trình độ nuôi hổ tốt hơn, người chăm sóc phải luôn không ngừng học hỏi, tìm hiểu các tài liệu khoa học vì đây là loài động vật quý hiếm, ít người có kinh nghiệm.  

Thả hổ ra khu vực tự nhiên để tạo ra môi trường thoải mái. Ảnh: Hồ Phương

Muốn làm được công việc này phải hiểu được tính cách, tập tính của từng cá thể hổ, có như vậy thì mới biết khi nào hổ mệt, khi nào hổ vui.  Và trước hết, người làm công việc này không chỉ có sự can đảm, khéo léo mà còn phải có tình yêu thương với động vật.

Chia tay anh Thế cùng những “vị vua” của núi rừng, chúng tôi phần nào hiểu hơn về loài động vật hiếm thấy ngoài đời thực. Không phải tự nhiên mà con người đã đặt cho nó biệt danh “Chúa Sơn Lâm” mà đó do đặc tính, sự khác biệt của các giống loài khác.

Văn Bình