Mới đây, trả lời phỏng vấn báo chí về những tác động có thể xuất hiện khi xây dựng 2 dự án thủy điện Thái Niên và thủy điện Bảo Hà trên sông Hồng, PGS.TS Đào Trọng Tứ - Trưởng ban điều hành Mạng lưới sông ngòi Việt Nam (VRN) đã nhận định nhiều nước trên thế giới đang phá bỏ đập, bảo vệ các dòng sông. Việc Lào Cai “chấp thuận” cho một doanh nghiệp khảo sát, lập hồ sơ xây thủy điện trên sông Hồng là điều kinh khủng.

Vị trí dự kiến của thủy điện Bảo Hà trên sông Hồng

PGS.TS Đào Trọng Tứ nhận định theo Luật quy hoạch 2017, sẽ điều chỉnh rất nhiều quy hoạch của nhiều ngành khác nhau. Trong đó có ngành thủy lợi, công thương, môi trường, phòng chống thiên tai… Có một tình huống như vậy, Lào Cai sẽ làm một công văn cho Bộ Công thương xin điều chỉnh quy hoạch, đưa 2 dự án thủy điện này vào. Nếu như Bộ Công thương đồng ý, từ đây sẽ  xảy ra câu chuyện “Băm nát các dòng sông”.

“Chúng ta phải nhìn nhận, ai là người hưởng lợi từ những dự án thủy điện tư nhân này. Tất nhiên, Nhà nước và người dân cũng được hưởng nhưng hưởng nhiều nhất là chủ đầu tư. Nhưng đằng sau lợi ích đó là thiên nhiên, môi trường bị tàn phá quá nhiều. Tại một cuộc hội thảo mới đây, nhiều nhà khoa học cho rằng, sức khỏe các dòng sông ở Việt Nam đang hết sức nguy kịch”., ông Tứ nói.

Tựu chung lại, phải xem xét việc đánh đổi để lấy ngân sách 1 tỷ đồng/1 MW/1 năm như tỉnh Lào Cai đang làm có nên không? Tôi cho là không nên. Ai cũng nhìn thấy ảnh hưởng kinh khủng về mặt môi trường, nhưng nếu cố tình họ vẫn nhắm mắt làm.

Cũng theo PGS.TS Đào Trọng Tứ, ông đã từng ngược sông Hồng đi sang Trung Quốc để khảo sát vì nước này cũng làm rất nhiều hồ đập chặn dòng. Ông đã chứng kiến hình ảnh dưới chân các đập ở Trung Quốc rất kinh hoàng, khắp nơi khô cạn. Nếu 2 thủy điện trên sông Hồng ở Lào Cai được xây dựng, hình ảnh này sẽ lặp lại tại Việt Nam. Còn phía trên đập thủy điện sẽ trở thành vùng lòng hồ, ngập lụt rất ghê gớm.

“Nếu tỉnh Lào Cai làm 2 thủy điện như dự kiến, sẽ hủy hoại cả dòng sông Hồng. Theo thiết kế, mực nước hồ tại thành phố Lào Cai là 79 mét, mực nước dâng tại tuyến đập là 74 mét. Tôi nghĩ bản thiết kế này quá nhiều điểm sai và vô lý. Với mực nước dâng như vậy, cả thành phố Lào Cai sẽ bị ngập”., ông Tứ nói.

Một vấn đề nữa cũng được PGS.TS Đào Trọng Tứ đặt ra, đằng sau 2 đập thủy điện khi được lập lên sẽ tích trữ một lượng nước thải vô cùng lớn, tích lũy theo thời gian. Điều này có thể ảnh hưởng đến “sức khỏe” của dòng sông, vì vậy các cơ quan có thẩm quyền nên cân nhắc.

Theo báo cáo số 280/BC-SCT của Sở Công thương Lào Cai, Thủy điện Thái Niên dự kiến đặt tại xã Thái Niên, Sơn Hà, huyện Bảo Thắng( cách cầu phố Lu khoảng 11km về phía thượng lưu. Diện tích lưu vực 41.365 m3, mực nước dâng bình thường tại đập 74m (mực nước hồ tại trung tâm thành phố Lào Cai), mực nước chết 73m, cột nước thiết kế 5,5m, lưu lượng thiết kế 1.269m3/s, công suất lắp máy 60MW. Số hộ dân bị ảnh hưởng: 57 hộ dân, tổng diện tích chiếm đất: 572,57 ha.

Dự án thủy điện Bảo Hà dự kiến đặt tại xã Bảo Hà, huyện Bảo Yên và xã Tân Thượng, huyện Văn Bàn (cách cầu Bảo Hà khoảng 7,5km về phía thượng lưu). Diện tích lưu vực 43.865m2, mực nước dâng bình thường tại đập 54m, mực nước chết 52m, cột nước thiết kế 3m, lưu lượng thiết kế 1.569m3/s, công suất lắp máy 40MW. Số hộ dân bị ảnh hưởng 12 hộ dân, tổng diện tích đất chiếm: 397,55ha.

Theo đó, 2 dự án thủy điện trên được UBND tỉnh Lào Cai chấp thuận chủ trương cho Công ty TNHH Bình Minh Sapa được khảo sát, lập hồ sơ vào Quy hoạch thủy điện vừa và nhỏ tỉnh Lào Cai.

Công ty Bình Minh Sapa được chấp thuận chủ trương 2 dự án thủy điện trên sông Hồng

Được biết, Công ty TNHH Bình Minh Sapa được cấp phép hoạt động ngày 30/8/2016 có trụ sở đặt tại phường Bắc Cường Lào Cai. Đại diện pháp luật của của công ty là ông Nguyễn Hải Đông. Ngành nghề kinh doanh: Xây dựng nhà các loại, xây dựng công trình công ích, lắp đạt hệ thống điện, khai thác đá cát sỏi,...

Như vậy, tính đến thời điểm được chấp thuận chủ trương dự án thì chủ đầu tư mới hoạt động được hơn 2 năm. Trong khi đó, vị trí thực hiện 2 dự án thủy điện được đánh giá là vô cùng “trọng yếu” tại khu vực thượng lưu sông Hồng. Sông Hồng là một trong 2 hệ thống sông lớn có ảnh hưởng đến việc sinh hoạt và sản xuất nhiều tỉnh thành: Lào Cai, Yên Bái, Phú Thọ, Hà Nội, Vĩnh Phúc, Hưng Yên, Hà Nam, Thái Bình, Nam Định.

Trong khi đó, chính quyền các xã, người dân nằm tại các vùng bị ảnh hưởng thuộc tỉnh Lào Cai còn vô cùng mơ hồ về việc xây dựng, thực hiện 2 dự án trên sẽ có tác động ra sao đến cuộc sống, cũng như sinh hoạt hàng ngày. Việc giao cho một doanh nghiệp còn non trẻ thực hiện các dự án trên, liệu Sở Công Thương tỉnh Lào Cai có thực sự sát sao hay chỉ “nhắm mắt ưu ái” chấp thuận qua giấy cho chủ đầu tư?

Còn nữa

Hải Đăng