Nhà máy Gang thép Thái Nguyên được đầu tư hàng ngàn tỉ đồng nhưng cả chục năm nay nằm "đắp chiếu".

Theo kết luận thanh tra (KLTT) vừa được Thanh tra Chính phủ (TTCP) ban hành, đến nay dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 Công ty Gang thép Thái Nguyên (TISCO) được đầu tư tổng số tiền đã thanh toán hơn 4.400 tỉ đồng và tổng dư nợ gốc, lãi vay ngân hàng gần 3.900 tỉ. Hiện lãi vay của dự án này vẫn phải trả 40 tỉ/tháng.

Nhà máy Gang thép Thái Nguyên từng được xem là "cánh chim đầu đàn của ngành luyện kim Việt Nam", thế nhưng ở giai đoạn mở rộng dự án dù đã được đầu tư hàng ngàn tỉ đồng thì nơi đây vẫn chỉ là những khối sắt nằm trơ gan cùng mưa nắng cả chục năm nay.

Nguyên nhân khiến cho dự án 8.100 tỉ thành đống sắt han gỉ, theo TTCP, là do sai phạm chồng sai phạm của chính lãnh đạo Công ty Gang thép Thái Nguyên và nhiều bộ ngành.

Ô tô, đầu máy chỉ chạy được trong nội bộ công ty

Theo tài liệu, hồ sơ do TISCO cung cấp và xác nhận của Cục Đăng kiểm Việt Nam, nhiều loại thiết bị, máy móc do Công ty Tập đoàn xây lắp luyện kim Trung Quốc (MCC) cung cấp với giá trị lớn có sai khác về quy cách chủng loại, xuất xứ, tên nhà cung cấp, thông số kỹ thuật, trọng tải…

Tổng giá trị các thiết bị này, theo hóa đơn nhập khẩu, là gần 39 triệu USD. Mặc dù vậy, TISCO đã không yêu cầu tái xuất, phạt vi phạm mà còn làm các thủ tục để tiếp nhận.

KLTT nêu rõ, có 42 chiếc ôtô trị giá hơn 1 triệu USD được nhập về thì đều sai khác về chủng loại giữa hồ sơ TISCO xin đăng ký đăng kiểm với kết quả kiểm tra của Cục Đăng kiểm.

Theo quy định, 42 ôtô này không được phép tham gia giao thông đường bộ. Và TISCO đã phải "lách" bằng cách gửi văn bản xin Cục Đăng kiểm cho những chiếc xe này "chỉ chạy trong phạm vi hẹp" phục vụ sản xuất trong dây chuyền công nghệ nội bộ của công ty và không tham gia giao thông.

Tương tự, có 5 đầu máy toa xe trị giá hơn 5 triệu USD cũng được nhập về bị sai khác về thông số, tải trọng. Cục Đăng kiểm đã thông báo với TISCO việc có 2 đầu máy không được phép hoạt động trên mạng đường sắt quốc gia. TISCO tiếp tục đề nghị cho 2 đầu máy được hoạt động trong phạm vi nội bộ.

Còn có các máy móc, thiết bị đã nhập khẩu với tổng giá trị 31,5 triệu USD có sai khác về mã hiệu, thông số kỹ thuật…

Trách nhiệm để xảy ra những sai phạm này thuộc về tổng giám đốc, giám đốc, phó giám đốc Ban quản lý dự án và các bộ phận có liên quan thuộc TISCO.

Bộ Công thương làm không đúng thẩm quyền

Theo KLTT, ngày 14-5-2009, thứ trưởng Bộ Công thương ký văn bản gửi Tổng công ty Thép Việt Nam (VNS) và TISCO, trong đó có nội dung: "VINAINCON là doanh nghiệp thuộc Bộ có năng lực và bề dày kinh nghiệm trong lĩnh vực thi công xây lắp các công trình công nghiệp… Bộ Công thương đề nghị VNS, TISCO xem xét, chấp nhận để VINAINCON được đảm nhận toàn bộ phần công việc xây lắp gói thầu EPC…"

Bốn tháng sau, TISCO và MCC, nhà thầu phụ VINAINCON ký hợp đồng thầu phụ thực hiện phần C với giá tạm tính hơn 764 tỉ đồng, thời gian thực hiện 21 tháng.

Tuy nhiên, VINAINCON đã không thực hiện cam kết theo hợp đồng mà ký 40 hợp đồng giao việc và khoán cho 29 nhà thầu khác với giá 505 tỉ. Và trên thực tế, tiến độ thi công tại Nhà máy Gang thép Thái Nguyên bị làm rất chậm hoặc nhiều hạng mục không được thi công. TISCO đã gửi văn bản cho VINAINCON cho rằng thực trạng thi công này là "không thể chấp nhận được".

TTCP kết luận: TISCO đã cùng MCC ký hợp đồng thầu phụ giao cho VINAINCON, các nhà thầu phụ khác thực hiện phần C và thanh toán giá trị theo giá điều chỉnh là hành vi cố ý làm trái quy định pháp luật về đầu tư, không đúng nội dung hợp đồng EPC.

Đơn vị này còn sử dụng số liệu tổng hợp do VINAINCON lập chi phí phát sinh phần C hơn 15 triệu USD không có cơ sở nhưng vẫn trình các bộ, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Còn VNS và Bộ Công thương thì không thẩm tra nhưng vẫn trình Thủ tướng và các bộ phê duyệt chi phí phát sinh này.

Cũng theo KLTT, Bộ Công thương có văn bản giới thiệu và đề nghị VNS, TISCO giao VINAINCON là nhà thầu phụ và có ý kiến theo đề nghị TISCO ký hợp đồng với các nhà thầu phụ khác theo hình thức hợp đồng đơn giá là không đúng thẩm quyền được giao, vi phạm quy định pháp luật về đầu tư. 

Bộ này còn có văn bản đề xuất việc điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án và văn bản báo cáo, trong đó có ý kiến việc điều chỉnh tăng lên 8.100 tỉ đồng đã được rà soát, thẩm tra là không đúng với hợp đồng EPC và quy định pháp luật về đầu tư.

TTCP xác định trách nhiệm để xảy ra những sai phạm trên thuộc về lãnh đạo Bộ Công thương, phó tổng giám đốc VNS, tổng giám đốc và các cán bộ có liên quan thuộc TISCO, VINAINCON…

Theo Tuổi Trẻ