Phát hành trái phiếu do "khát" vốn huy động

Tình trạng "khát" vốn huy động, đặc biệt là nguồn vốn kỳ hạn trên 12 tháng thể hiện rõ rệt trước những tháng cuối năm - mùa kinh doanh sôi động nhất.

Ngân hàng TMCP Quân đội (MBBank, mã MBB-HoSE) vừa thông báo đã phát hành được 121 tỷ đồng trái phiếu trong các ngày 28-29/11. Đây là đợt chào bán thứ tư và cùng bằng phương thức phát hành riêng lẻ cho dưới 100 nhà đầu tư.

Trong đợt này, ngân hàng tiếp tục chào bán trái phiếu ở kỳ hạn 5 năm tương tự 3 đợt phát hành liền trước. Lãi suất tiếp tục duy trì thả nổi, tính bằng bình quân lãi suất tiền gửi tiết kiệm cá nhân kỳ hạn 12 tháng của 4 ngân hàng lớn cộng biên độ 1%. Ngoài ra, trong đợt này, MBBank phát hành thêm trái phiếu kỳ hạn 7 năm với lãi suất cố định 8,4% và kỳ hạn 10 năm lãi suất 8,5%.Tổng cộng 4 đợt phát hành, MBBank huy động 288,2 tỷ đồng.

Hội đồng quản trị Ngân hàng Á Châu- ACB cũng vừa phê duyệt phương án phát hành trái phiếu riêng lẻ trong năm tài chính 2018 với tổng mệnh giá phát hành 2.200 tỷ đồng. 

Trong khối ngân hàng thương mại cổ phần nhà nước, Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam- VCB cũng có 7 lần phát hành trái phiếu với tổng giá trị 288,3 tỷ đồng. Tổng khối lượng phát hành từ tháng 10 đến nay gần 618 tỷ đồng đều ở kỳ hạn 6 năm với lãi suất cố định ở mức 7,475%/năm. 

Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) mới đây cũng triển khai kế hoạch phát hành trái phiếu (300.000 trái phiếu kỳ hạn bảy năm và 100.000 trái phiếu kỳ hạn 10 năm, mỗi trái phiếu có giá trị 10 triệu đồng) từ ngày 12/11 đến ngày 11/12/2018. Lãi suất với mỗi kỳ hạn lần lượt sẽ được tính bằng lãi suất tham chiếu cộng với biên độ 0,8% và 1%/năm. Lãi suất tham chiếu được tính bằng mức bình quân kỳ hạn 12 tháng của bốn ngân hàng thương mại gốc nhà nước (Agribank, VietinBank, Vietcombank và BIDV) và hiện đang ở mức 6,8%/năm. Như vậy, lãi suất trái phiếu BIDV sẽ vào khoảng 7,6-7,8%/năm.

Việc các nhóm các ngân hàng lớn phát hành trái phiếu có lẽ sẽ khiến nhiều ngân hàng khác có hành động tương tự.

Và, Vietinbank cho biết đã phát hành thành công 450 tỷ đồng trái phiếu kỳ hạn 2 năm trong đợt 2 năm 2018, lãi suất cố định 6%/năm.

Ồ ạt phát hành, rủi ro gì đang chờ đợi?

Tăng vốn đang là bài toán áp lực với nhiều ngân hàng trong khoảng thời gian gần đây bởi nhiều lý do.  Huy động vốn bằng cách phát hành trái phiếu đang được hàng loạt ngân hàng thương mại triển khai trong thời gian gần đây. Tuy nhiên, đây chỉ là giải pháp "tình thế", về lâu dài sẽ gây rủi ro cho các ngân hàng.

TS. Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính ngân hàng cho biết, việc các ngân hàng ồ ạt phát hành trái phiếu thời gian gần đây có 2 nguyên nhân chính. Thứ nhất, những trái phiếu kỳ hạn dài thì có thể tính vào vốn cấp 2 của ngân hàng, từ đó làm tăng vốn tự có, giúp cải thiện hệ số an toàn vốn (CAR) đang khá là thấp, đặc biệt là ở nhóm ngân hàng lớn. Quy định hệ số an toàn vốn hiện nay là 9% nhưng trong tương lai sẽ kéo xuống còn 8%, khi thông tư 41 của NHNN hiệu lực từ năm 2019.  

Thứ hai, các ngân hàng phải huy động vốn trung và dài hạn nhiều hơn nữa vì sang năm cũng là lúc tỷ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn sẽ giảm từ 45% xuống còn 40%. Phát hành trái phiếu là một giải pháp để gia tăng nguồn vốn trung và dài hạn nhanh chóng. 

TS. Nguyễn Trí Hiếu lưu ý rằng, việc phát hành trái phiếu kỳ hạn dài sẽ giúp những nhà băng này giải quyết được một số vấn đề cấp bách hiện tại, tuy nhiên trong tương lai sẽ phải đối mặt với không ít áp lực gây ảnh hưởng tới lợi nhuận. Trong đó có rủi ro về lãi suất, vì huy động vốn trung và dài hạn thì thường có lãi suất cao. Điều này sẽ gây ảnh hưởng tới lợi nhuận của ngân hàng bởi chi phí vốn đầu vào tăng, khi lượng lớn trái phiếu đáo hạn, ngân hàng sẽ phải trả một lượng tiền lớn cho khách hàng, và việc phát hành trái phiếu chỉ là giải pháp mang tính "tình thế" đối với các ngân hàng lớn hiện tại.  

Với động thái đó, câu hỏi được đặt ra, việc các ngân hàng ồ ạt huy động vốn trung dài hạn qua kênh trái phiếu có tạo áp lực tăng mặt bằng lãi suất trong thời gian tới? Chuyên gia tài chính cho rằng, động thái phát hành trái phiếu vừa qua của các ngân hàng không tác động nhiều đến mặt bằng lãi suất. Lãi suất huy động trung và dài hạn có nhích lên một chút nhưng chỉ mang tính chất tạm thời và chỉ xảy ra tại một số ngân hàng chứ không phải toàn thị trường.

Hơn nữa, theo quy định tại Thông tư số 19/2017, các nguồn vốn trái phiếu được coi là vốn tự có cấp 2 khi và chỉ khi được phát hành cho các nhà đầu tư không phải là các tổ chức tín dụng (TCTD). Nếu một TCTD mua trái phiếu của một TCTD khác phát hành thì ngay lập tức sẽ bị trừ vào vốn tự có của chính mình. Do đó, trong bối cảnh hiện nay, có lẽ sẽ chẳng có ngân hàng nào thừa vốn tự có để đi đầu tư vào trái phiếu kỳ hạn trên năm năm của một TCTD khác.

Với kỳ hạn rất dài, từ 5-10 năm, nhìn chung sẽ rất khó để các ngân hàng tìm được các nhà đầu tư, do đây đều là các khoản trái phiếu không được bảo lãnh và cũng không có tài sản đảm bảo, trong khi lãi suất cũng không thực sự hấp dẫn so với các kênh đầu tư khác. Mặc dù ngân hàng là định chế tài chính lớn nhưng do kỳ hạn trái phiếu rất dài nên rủi ro tiềm tàng cũng không hề nhỏ cho các nhà đầu tư. Việc MB và Vietcombank chỉ huy động được 1.387 và 329 tỉ đồng trong đợt phát hành vừa qua là minh chứng cho thấy sẽ rất khó cho BIDV có thể hoàn thành được mục tiêu của mình trong đợt phát hành này.

Tình hình đó, đòi hỏi các ngân hàng phải chủ động tìm cho mình một cách làm mới so với hiện nay. Các ngân hàng nên hướng đến việc xây dựng một cấu trúc cũng như một cơ chế mới cho trái phiếu của mình.

CTCP Chứng khoán Bảo Việt (BVSC) cũng có báo cáo nhận định, tốc độ tăng trưởng huy động tiền gửi thấp hơn tăng trưởng tín dụng là nguyên nhân khiến thanh khoản tại đa số các ngân hàng đang trở nên căng thẳng khi mùa cao điểm cuối năm đang đến. Lộ tình giảm tỷ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn xuống 40% vào tháng tới theo kế hoạch đã định sẵn hay Thông tư 41 của NHNN quy định về tỷ lệ an toàn vốn theo chuẩn mới Basel II có hiệu lực với toàn bộ ngân hàng hơn 1 năm tới và thí điểm ở vài ngân hàng ngay năm sau cũng gây áp lực lên nguồn vốn của ngân hàng.

Huy động được nguồn vốn trái phiếu với thời hạn đủ dài có thể giúp các nhà băng không chỉ cải thiện nguồn vốn mà còn giúp nâng hệ số CAR này.  Tuy vậy, BVSC cũng nhận định việc phát hành trái phiếu sẽ khiến các ngân hàng chịu rủi ro lãi suất tăng bởi đa phần các trái phiếu phát hành có kỳ hạn dài và áp dụng mức lãi suất thả nổi.

Hoàng Dung