Xuất khẩu Việt Nam dự báo tăng trưởng chậm lại trong năm 2023 khi hàng loạt thị trường lớn đối mặt rủi ro suy giảm kinh tế. Ảnh: Quỳnh Danh.

Đây là nhận định của các chuyên gia phân tích tại HSBC trong báo cáo tình hình kinh tế các quốc gia khu vực châu Á năm 2022, trong đó có Việt Nam.

Cụ thể, theo HSBC, sau năm nay tăng trưởng đầy tích cực, tăng trưởng của hầu hết quốc gia khu vực châu Á được dự báo giảm nhiệt trong năm 2023 khi các hoạt động tiêu dùng nội địa chậm lại và chính sách thắt chặt tiền tệ toàn cầu bắt đầu phát huy tác dụng.

Với ASEAN, các chuyên gia cũng cho rằng nhóm nền kinh tế này sẽ tiếp tục tăng trưởng trong năm sau nhưng tốc độ tăng sẽ chậm lại. Riêng với Việt Nam, dự báo không tránh khỏi ảnh hưởng khi thương mại thế giới chậm lại nhưng cũng sẽ tiếp tục đứng đầu khu vực về tăng trưởng.

Thời kỳ xuất khẩu “ngủ đông” đang đến

Theo HSBC, 2022 là một năm phục hồi bùng nổ, giúp Việt Nam tiếp tục là một trong những nước tăng trưởng vượt trội ở châu Á. Dù vậy, bức tranh triển vọng tăng trưởng đang bị phủ lên một bóng mây từ những trở ngại về hoạt động thương mại.

Cụ thể, sau khi tăng trưởng hơn 17% so với cùng kỳ năm trước trong ba quý đầu năm nay, tăng trưởng xuất khẩu đã giảm tốc nhanh trong tháng 10 và đến tháng 11 đã chứng kiến lần sụt giảm mạnh nhất trong hai năm trở lại đây. Nguyên nhân chính đến từ lĩnh vực điện tử vốn chiếm 35% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sụt giảm.

Bên cạnh đó, dữ liệu gần đây cũng cho thấy suy giảm xuất khẩu đang diễn ra ở nhiều lĩnh vực khác như dệt may, da giày; sản phẩm gỗ và máy móc… Trong đó, rủi ro suy thoái kinh tế Mỹ càng khiến tình hình trở nên khó khăn hơn vì đây là thị trường xuất khẩu lớn nhất của nhiều mặt hàng từ Việt Nam.

Theo các chuyên gia, điểm tích cực trong giai đoạn này của Việt Nam là nhu cầu tiêu dùng trong nước tăng mạnh khi thị trường lao động tiếp tục phục hồi. Tính đến quý III, tỷ lệ thất nghiệp trong nước đã giảm xuống 2,3% và vẫn có khả năng giảm tiếp trong quý IV khi nhiều công việc trong lĩnh vực du lịch trở lại.

Với những thuận lợi từ việc mở cửa trở lại, HSBC nâng dự báo tăng trưởng cho năm 2022 của Việt Nam lên 8,1% (dự báo cũ là 7,6%). Tuy nhiên, những thách thức được dự báo ảnh hưởng nặng hơn trong năm 2023, đặc biệt sau khi những hiệu ứng mở cửa trở lại nhạt dần và tác động của lạm phát cao ảnh hưởng. Vì vậy, dự báo tăng trưởng năm 2023 của Việt Nam sẽ chậm lại ở mức 5,8% (dự báo cũ là 6%).

Các chuyên gia của HSBC cũng cho biết Việt Nam đã bắt đầu chứng kiến áp lực lạm phát mạnh hơn, dữ liệu mới nhất đã vượt mức trần 4% của Ngân hàng Nhà nước. Không chỉ lạm phát cơ bản tăng, lạm phát toàn phần cũng đang tăng lên trong bối cảnh thiếu hụt năng lượng trong nước.

Mới đây, tổ chức tài chính này đã hạ dự báo lạm phát năm 2022 của Việt Nam từ 3,4% xuống 3,2%, nhưng với tình hình hiện tại, HSBC đã nâng dự báo lạm phát cho năm 2023 lên 4%, từ mức 3,7% trước đó. Điều này đồng nghĩa với việc NHNN nhiều khả năng sẽ tiếp tục chu kỳ thắt chặt.

Lãi suất điều hành dự báo còn tăng

Trong bối cảnh kể trên, HSBC cho rằng không giống các nước trong khu vực như Malaysia, Indonesia, Việt Nam không có nhiều room tài khóa để áp dụng những biện pháp xoa dịu nhằm giảm nhẹ tác động do giá năng lượng tăng cao.

Từ tháng 4, các nhà quản lý đã cắt giảm một số loại thuế, trong đó có thuế nhiên liệu và bảo vệ môi trường. Nhằm đối phó với áp lực lạm phát gia tăng, Bộ Tài chính đang tìm cách kéo dài thời gian áp dụng cắt giảm thuế bảo vệ môi trường hiện tại đối với một số nhiên liệu đến cuối năm 2023.

Điều này cho thấy trong bối cảnh giá dầu thế giới dự báo hạ nhiệt trong năm sau, cơ quan quản lý Việt Nam có thể áp dụng trở lại thuế bảo vệ môi trường sớm nhất từ năm 2024.

Bên cạnh đó, giá năng lượng khác có thể tăng lên trong năm sau. Mới đây, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cũng đã đề xuất tăng giá điện trong năm 2023, đợt điều chỉnh lớn đầu tiên trong gần bốn năm với lý do chi phí nhập khẩu năng lượng tăng cao.

Với chính sách tiền tệ, NHNN đã chủ động bắt kịp xu hướng chung nhằm đối mặt với tình hình Đồng Việt Nam yếu đi và lạm phát nhập khẩu tăng. Từ tháng 9, NHNN đã liên tiếp tăng lãi suất điều hành, nâng lãi suất tái cấp vốn lên 6%/năm vào cuối tháng 10.

Những đợt tăng lãi suất mạnh tay hơn cho thấy mối quan ngại từ các yếu tố bên ngoài như chu kỳ tăng lãi suất nhanh chóng của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) và những biến động tỷ giá hối đoái.

Theo HSBC, các yếu tố bên ngoài đã thuận lợi hơn trong những tuần gần đây, với việc Fed dự báo giảm tốc độ tăng lãi suất và áp lực tỷ giá ngoại tệ dịu bớt. Tuy nhiên, lạm phát cơ bản tăng cho thấy chu kỳ tăng lãi suất của NHNN vẫn đang diễn ra. Các chuyên gia dự báo NHNN sẽ nâng lãi suất tái cấp vốn thêm 0,5 điểm % trong quý I và II/2023, nâng lãi suất tái cấp vốn lên 7%/năm vào giữa năm 2023.

Rủi ro lớn nhất đối với tăng trưởng của Việt Nam năm sau là những khó khăn trong hoạt động thương mại ngày càng gia tăng. Trong đó, Việt Nam sẽ không tránh khỏi những tác động từ đợt thương mại toàn cầu chậm lại. Kể từ khi xảy ra căng thẳng thương mại Mỹ - Trung, Việt Nam là một trong những nước hưởng lợi nhiều nhất xét về thương mại và chuyển hướng đầu tư nước ngoài (FDI), đặc biệt thúc đẩy thị phần xuất khẩu vào thị trường Mỹ. Đây cũng là nguyên nhân khiến Việt Nam bị ảnh hưởng nhiều hơn khi kinh tế Mỹ suy giảm.

Ngoài ra, rủi ro khác cũng đến từ áp lực tăng giá năng lượng. Dù đã giảm so với đỉnh trong tháng 6, giá xăng trong nước hiện vẫn ở mức cao. Để giảm rủi ro của việc dự trữ nhiên liệu nhập từ nước ngoài, Chính phủ đã chỉ đạo các các nhà máy lọc dầu trong nước có kế hoạch tăng cường nhập khẩu năng lượng trong ít nhất sáu tháng đầu năm 2023. Động thái này nhiều khả năng sẽ siết lại lợi thế tài khoản vãng lai của Việt Nam do chi phí nhập khẩu tăng cao hơn.

Tác giả: Quang Thắng