Việt Nam là một trong những nước dẫn đầu khu vực Đông Nam Á về nhu cầu tiêu thụ vàng. Theo báo cáo của Hội đồng Vàng Thế giới, năm 2023, nước ta tiêu thụ khoảng 55,5 tấn vàng. 

Tuy nhiên, các giao dịch mua bán vàng, bạc thường nhỏ lẻ, không đủ hóa đơn, chứng từ khiến thất thu thuế trong lĩnh vực này. 

Từ ngày 1/7/2022, hóa đơn điện tử đã được triển khai trên toàn quốc đối với các doanh nghiệp và hộ kinh doanh. Theo đó, 100% doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh kinh doanh vàng bạc đã sử dụng hoá đơn điện tử. 

Từ ngày 15/12/2022, ngành thuế đã chính thức triển khai giải pháp hoá đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền nhằm hỗ trợ người dân, doanh nghiệp trong việc sử dụng hóa đơn điện tử một cách nhanh chóng, tiện lợi, tiết kiệm, đồng thời nâng cao hiệu quả quản lý, chống thất thu thuế đối với lĩnh vực bán lẻ, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, góp phần đẩy mạnh công tác chuyển đổi số. 

Tại chỉ thị ngày 2/5, Thủ tướng Phạm Minh Chính một lần nữa yêu cầu Ngân hàng Nhà nước thanh tra ngay với thị trường vàng, hoạt động của các doanh nghiệp, cửa hàng, đại lý phân phối và mua bán vàng miếng. Thủ tướng yêu cầu các giao dịch mua, bán kim loại quý này phải có hóa đơn điện tử để tăng minh bạch. Các doanh nghiệp không thực hiện, chế tài mạnh nhất là thu hồi giấy phép hoạt động.

Đại diện Tổng cục Thuế (Bộ Tài chính) chia sẻ với báo giới, thời gian qua, ngành thuế đã có nhiều giải pháp để kiểm soát việc xuất hóa đơn điện tử với giao dịch mua, bán vàng.

Giải pháp đáng chú ý là rà soát các cơ sở kinh doanh vàng đủ điều kiện để thực hiện áp dụng giải pháp hóa đơn điện tử có mã của cơ quan thuế khởi tạo từ máy tính tiền.  

Sau hơn một năm triển khai trên toàn quốc, đã có 53.425 cơ sở kinh doanh áp dụng hoá đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền. Trong đó, có 5.835 cơ sở kinh doanh vàng, bạc đã thực hiện áp dụng và sử dụng trên 1,065 triệu hoá đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền. 

Để tiếp tục tăng cường công tác phối hợp với các cơ quan, ban ngành, địa phương trong công tác quản lý thuế đối với lĩnh vực kinh doanh vàng, Tổng cục Thuế kiến nghị Ngân hàng Nhà nước nghiên cứu, trình cấp thẩm quyền quy định bắt buộc thanh toán không dùng tiền mặt đối với các giao dịch kinh doanh vàng, đồng thời quy định cơ chế kiểm soát các giao dịch này. 

Cùng với đó, Tổng cục Thuế cũng kiến nghị UBND các tỉnh, thành phố chỉ đạo các cơ quan, ban, ngành, địa phương triển khai các chuyên đề rà soát, xử lý vi phạm đối với các cơ sở kinh doanh vàng bán hàng không xuất hóa đơn kịp thời cho người mua; tổ chức giám sát, kiểm tra việc duy trì, chấp hành của các cơ sở kinh doanh vàng đã áp dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền. 

Tổng cục thuế khuyến khích người tiêu dùng lấy hóa đơn khi mua hàng hóa, dịch vụ, qua đó tạo thói quen tiêu dùng văn minh, góp phần bảo vệ quyền lợi khi mua hàng. 

Khi góp ý sửa đổi, bổ sung Nghị định 24/2012 về quản lý thị trường vàng, Ngân hàng Nhà nước - chi nhánh TP.HCM đã đưa ra đề xuất hạn chế việc thanh toán mua bán vàng miếng bằng tiền mặt. 

Cụ thể, cơ quan này kiến nghị Ngân hàng Nhà nước nghiên cứu xây dựng cơ chế chính sách và quy định hạn chế việc thanh toán mua bán vàng miếng bằng tiền mặt nhằm phòng ngừa các nguy cơ, rủi ro phát sinh trong hoạt động kinh doanh vàng miếng của các đơn vị, đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật và phòng, chống hoạt động rửa tiền… 

Theo chuyên gia tài chính - ngân hàng Nguyễn Trí Hiếu, thanh toán không dùng tiền mặt nên áp dụng cho cả các giao dịch vàng khác chứ không chỉ riêng cho vàng miếng. 

Từ trước đến nay, các đơn vị kinh doanh vàng sử dụng tiền mặt nhiều để tránh cơ quan thuế nắm doanh thu, giảm số thuế phải đóng. Vì vậy, theo ông Hiếu, những giao dịch qua ngân hàng sẽ sàng lọc, đặc biệt giúp hoạt động phòng, chống rửa tiền tốt hơn. 

Theo quy định pháp luật về phòng chống rửa tiền, các giao dịch trên 400 triệu đồng trở lên phải báo cáo Ngân hàng Nhà nước. Chính phủ cũng đang thúc đẩy thanh toán không tiền mặt, đáp ứng yêu cầu thực tiễn và xu thế của thời đại. 

Ngày 28/12/2023, Ngân hàng Nhà nước yêu cầu các đơn vị kinh doanh vàng nghiêm túc báo cáo giao dịch từ 400 triệu đồng trở lên, nhằm nhận diện mức độ rủi ro về rửa tiền. 

Theo đó, nhà điều hành nhắc nhở các ngân hàng, đơn vị kinh doanh vàng bạc, đá quý và công ty trung gian thanh toán tăng cường nhận biết khách hàng theo quy định về phòng chống rửa tiền. Việc này nhằm nhận diện mức độ rủi ro về rửa tiền và nguồn gốc tài sản của khách hàng. 

Theo một số chuyên gia, việc thanh toán không tiền mặt khi mua bán vàng miếng là phù hợp, không tác động nhiều đến thị trường vàng.    

Tác giả: Minh Dũng