Chuyện của nhiều năm trước, bỗng sực nhớ khi đọc lời tâm sự của một đồng nghiệp hôm nay. Hơn mười giờ tối qua anh rời cơ quan về nhà. Gặp đường mưa ngập nặng, xe bị chết máy mà không còn ai để sửa. Bỗng có người thanh niên lạ từ sau chạy đến bảo anh ngồi lên xe để đẩy giùm cho. “Không quen biết sao lại giúp nhau đêm hôm thế này? Một chút cảnh giác, nghi ngại. Nhưng lại nghĩ nếu không nhờ anh ta thì dắt bộ xe về nhà chắc chết”. Kết quả là cậu thanh niên ấy đã đẩy giúp chiếc xe anh chạy về đến tận nhà trong hẻm. Và bạn đồng nghiệp cũng chưa kịp nói lời cảm ơn. Anh viết trên Facebook: “Như thể là giấc mơ chăng? Không, chuyện có thật. Một chút thẹn với lòng. Giả dụ là mình, mình dám làm như anh thanh niên kia không? Nghĩa là đêm hôm giúp người lạ hoắc đưa xe hỏng máy về đến tận nhà. Tự vấn rồi tự an ủi. Rằng xã hội bây giờ phức tạp lắm. Ra đường luôn phải cảnh giác, đề phòng... Nhưng người thanh niên lạ đã cho mình một bài học vô cùng quý giá: Tin ở con người”.

Mừng cho anh bạn đã gặp được người tốt thật sự. Tốt như ông bà ta từ xa xưa đã dạy. Rằng “Thương người như thể thương thân”. Rằng “Thi ân bất cầu báo”. Rằng “Thức lâu mới biết đêm dài/ Ở lâu mới biết con người có nhân”... Lòng nhân ái thường trực sẽ nhắc nhở, thúc giục người ta làm điều tốt giúp đồng bào, đồng loại trong mọi hoàn cảnh. Tốt không cần báo đáp. Tốt vô điều kiện. Tốt như một bản tính tự nhiên. Song, từ bao giờ, và vì đâu, mà lòng nhân ái bị mai một, thậm chí bị biến thành... của hiếm? Đến nỗi người đồng nghiệp già phải ngẩn ngơ, gặp người tốt việc tốt trong đời mà như gặp một giấc mơ vậy?

“Có gì đẹp trên đời hơn thế/Người với người sống để yêu nhau”. Từ thập niên 1960, một ông nhà thơ hạng tiền bối đã từng viết vô số những dòng có cánh. Giấc mơ của ông chắc đẹp hơn anh mơ nhiều lắm. Nhưng ông (và có lẽ cả các đồng chí cùng thế hệ ông) chưa kịp đặt thêm cho cõi đời thực, một câu hỏi này: Làm sao con người sống để yêu nhau, khi họ không thể hay không còn tin nhau?

Con gái bây giờ sống ở nơi xa. Một nơi mà nó đinh ninh mỗi đồng tiền thuế sẽ thực sự góp phần cho các ngả đường sau mưa không bị ngập nước làm xe cộ chết máy. Một nơi mà nó không sợ ai dàn cảnh đóng vai người tốt giả vờ. Và không phải nhờ đến luật nhân quả siêu nhiên siêu hình. Chính pháp luật trong đời sống thường ngày, do thể chế quy định, sẽ soi rọi và điều chỉnh hành vi con người nơi đó một cách nghiêm minh, khiến cho ai ai cũng tự giác dừng lại nơi lằn ranh giới hạn nếu không muốn sa chân trở thành kẻ xấu. Lâu dần sẽ hình thành tập quán tốt, giống như ở bầu thì tròn, ở ống thì dài vậy thôi.

Bài học “Tin ở con người” đúng là vô cùng quý giá, như bạn mình vừa mới ngộ ra. Nhưng sẽ quý hơn nhiều, nếu chẳng ai cần học lại nó nữa. Một khi lòng tin con người đã thành hiển nhiên phổ biến trong xã hội, thì không cầu mong chi ra ngõ gặp anh hùng hay gặp một đấng bậc nào. Chỉ cần ra ngõ gặp người tốt. 

TBKTSG