Dự buổi Lễ Khai mạc Lễ hội Đền Chín Gian có các lãnh đạo tỉnh Nghệ An, lãnh đạo huyện Quế Phong, lãnh đạo các huyện kết nghĩa và lân cận với huyện Quế Phong cùng hàng ngàn người dân và du khách thập phương từ các nơi đổ về tham dự Lễ hội.

Chương trình văn nghệ chào mừng.

Buổi Lễ Khai mạc Lễ hội Đền Chín Gian, năm nay được tổ chức sau nhiều năm bị gián đoạn do đại dịch COVID–19. Năm nay, chương trình Lễ hội Đền Chín Gian có nhiều hoạt động và có nhiều đổi mới. Nhiều du khách đến với lễ hội Đền Chín Gian tỏ vẻ hài lòng thích thú với lễ hội Đền.

Anh Nguyễn Văn Đạo, trú tại huyện Đô Lương (Nghệ An), một trong những người đam mê nhiếp ảnh cho rằng Lễ hội Đền Chín Gian năm nay tổ chức bài bản, quy mô lớn và có nhiều hoạt động độc đáo. “Tôi thường xuyên “dạt” đến các lễ hội để săn ảnh, hầu hết mối lễ hội đều có những nét đặc trừng riêng, tuy vật, để nói đến sự thú vị và độc đáo tôi vẫn thấy Lễ hội Đền Chín Gian là số độc đáo hơn cả”, anh Đạo nói.

Đông đảo đại biểu tỉnh, huyện về tham dự Lễ hội Đền Chín Gian 2024.

Ông Lương Văn Chương, trú tại bản Tạ, xã Quang Phong, huyện Quế Phong tấm tắc, Lễ hội Đền Chín Gian năm nay rất đặc sắc. Từ mấy chục năm nay, năm nào đến ngày lễ hội Đền ông đều tham dự. Ngày xưa chưa có đường nhựa, chưa có xe ông phải đi bộ cả ngày trời mới đến được đến địa điểm tổ chức lễ hội. Năm nay, chương trình lễ hội có nhiều đổi mới, thú vị và độc đáo. Trong chương trình mang đậm bản sắc văn hóa đồng bào dân tộc Thái, Mông trên địa bàn huyện Quế Phong.

Ông Dương Hoàng Vũ, Chủ tịch UBND huyện Quế Phong nêu vai trò quan trọng của Đền Chín Gian và Lễ hội Đền Chín Gian đối với huyện Quế Phong.

Trong những ngày vừa qua, chị Sầm Thị Mai đã “tay xách nách mang” những là vịt, nồi, lá dong… để ra lễ hội Đền Chín Gian vừa dự lễ vừa bán hàng. Chị đã mang của gia đình hơn 100 con vịt để đem bán tại lễ hội. Với lượng khách đổ về đông đúc, số hàng chị mang bán chỉ một thời gian ngắn đã hết sạch.

“Tôi lo sợ số vịt không bán được, ai ngờ khách quá đông khiến các hàng quán chật cứng người, hàng hóa chưa kịp đặc xuống đã có người đến mua. Ước chừng năm nào cũng được như thế này thì tốt quá”, chị Mai cho biết.

Ông Trương Minh Cương, Bí thư Huyện ủy Quế Phong đánh trống khai hội.

Đền Chín Gian được xây dựng vào đầu thế kỷ XIV tại Pú Chỏ Nhàng gọi là Tến Pỏm (Đền trên núi) thuộc bản Khoẳng, xã Châu Kim, huyện Quế Phong. Cuối thể kỷ XVIII, Đền được chuyển đến Pú Cắm (Núi Vàng) thuộc bản Kim Khê, xã Châu Kim, huyện Quế Phong, tại đây Đền được làm bằng nhà sàn chín gian lợp nứa và thờ trời (thờ Pọ Phà), thờ con gái trời (thờ Náng Xỉ Đà) và phối thờ người có công xây bản, lập mường (thờ Tạo Ló Ỳ, Cắm Lự, Cắm Lạn).

Năm 2004, thực hiện Nghị quyết huyện Đảng bộ khoá XVIII và theo nguyện vọng của đồng bào các dân tộc huyện nhà, được sự giúp đỡ của Sở Văn hoá và Thông tin tỉnh Nghệ An (nay là Sở Văn hóa và Thể thao), Đền Chín Gian được tôn tạo, phục hồi với 1 tòa thiết kế kiểu nhà sàn truyền thống của người Thái, gồm 9 gian, mỗi gian tượng trưng cho một mường. Đền có kích thước dài 16,5m rộng 8,4m, đây là công trình kết hợp hài hòa các nét kiến trúc đặc trưng của đồng bào dân tộc Thái, có hai cầu thang lên xuống, mỗi cầu thang gồm có 9 bậc.

Trước giờ khai hội, phía BTC thực hiện các nghi thức phần lễ, trong ảnh là lễ tắm trâu.

Trong Đền các vật tế được sắp đặt tuân theo phong tục tập quán và có quy định chặt chẽ. Việc bài trí nội thất tuỳ theo các gian, gian chính để thờ Trời (thờ Pọ Phà), thờ con gái trời (thờ Náng Xỉ Đà) và thờ người có công xây Bản, lập Mường (thờ Tạo Ló Ỳ), 8 gian còn lại giống nhau, mỗi gian để 1 hương án, 1 cái ô bằng vải thổ cẩm và 1 ống nước.

Đền Chín Gian được Bộ Văn hoá, Thể thao và Du Lịch xếp hạng là di tích Lịch sử - Văn hóa cấp Quốc gia và Lễ hội đền Chín Gian được công bố Danh mục di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia tại Quyết định số 2067/QĐ-BVHTTDL ngày 13/6/2016 của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du Lịch.

Khuôn viên độc đáo trên đền Chín Gian.

Hàng năm, vào các ngày từ 14 đến 16 tháng Hai (Âm lịch), diễn ra Lễ hội Đền Chín Gian, là một lễ hội du lịch, tâm linh lớn nhất vùng, thu hút hàng vạn khách thập phương. Về với Lễ hội đền Chín Gian, du khách không những được thưởng thức các phần lễ trang nghiêm, mang đậm đà bản sắc dân tộc Thái của vùng đất miền Tây xứ Nghệ mà còn được hòa vào không khí tưng bừng lễ hội với những trò chơi dân gian, những hoạt động văn hoá, thể dục, thể thao đậm đà bản sắc dân tộc như: kéo co, bắn Nỏ, ném Còn, chọi Gụ, đi Cà kheo, thi Khắc luống, Cồng Chiêng, thi hát đối đáp giao duyên, thi trình diễn trang phục dân tộc...

Từ một lễ hội chỉ thu hút được người dân xung quanh vùng, nay lễ hội đã được người dân khắp mọi miền đất nước để ý và hành hương trong những ngày đầu xuân năm mới. Lễ hội đền Chín Gian thực sự trở thành một hoạt động văn hóa tâm linh không thể thiếu của người dân Quế Phong nói riêng và du khách thập phương nói chung.

Nghi thức rước trâu tại lễ hội Đền Chín Gian.

Dịp này, về với Quế Phong, với Lễ hội Đền Chín Gian, du khách được trải nghiệm du lịch cộng đồng tại bản Cọ Muồng, xã Châu Kim, bản Long Thắng, xã Hạnh Dịch. Du lịch sinh thái tại quần thể Thác 7 Tầng, rừng cây samu…để hiểu thêm tình đất, tình người và lịch sử hình thành vùng đất Phủ Quỳ Châu cũ, để cùng nhau suy ngẫm và nhắc nhau hãy gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị của các di sản văn hóa.

Đến với lễ hội Đền, du khách còn được thưởng thức các món đặc sản của huyện Quế Phong như: thắng cố, thịt trâu thui, đầu chó thui, bò giàng, lợn giàng, vịt bầu, cá mát… của đồng bào các dân tộc miền núi Nghệ An.

Các trò chơi dân gian cũng là điểm nổi bật tại lễ hội đền Chín Gian 2024.

Chương trình Lễ hội Đền Chín Gian sẽ được kéo dài đến ngày 25/3 với nhiều hoạt động văn hóa thể thao hấp dẫn./.

Hồ Phương