Cách trung tâm TP Thanh Hóa chừng 164km về phía Tây, bản Ngàm, xã Sơn Điện, huyện Quan Sơn (Thanh Hóa) nằm bên bờ sông Luồng và được bao bọc bởi nhiều ngọn núi. Điều kiện tự nhiên và khí hậu của vùng cao tạo nên một ngôi làng của người Thái trong trẻo và thanh bình.

Nhận thấy tiềm năng, nhà chức trách huyện Quan Sơn đã xây dựng bản Ngàm thành một điểm du lịch cộng đồng. Tour du lịch Quan Sơn – Viêng Xay, trong đó có bản Ngàm được khai trương hồi tháng 3/2019 nhằm kết nối các điểm đến giữa huyện Quan Sơn và huyện Viêng Xay của tỉnh Hủa Phăn (Lào).

Du lịch cộng đồng bản Ngàm được kỳ vọng đổi thay đời sống nhân dân địa phương song chưa thành

Điểm du lịch mở ra nhiều kỳ vọng cho người dân và chính quyền địa phương về giải quyết việc làm và có thêm thu nhập, giảm nghèo ở vùng đất khó. Hưởng ứng chủ trương của chính quyền, 22 hộ dân bản Ngàm đã đăng ký làm nhà lưu trú phục vụ du khách.

Họ tu sửa từ những ngôi nhà sàn sẵn có, có người mạnh tay vay vốn ngân hàng để làm mới và đầu tư các hạng mục đón khách. Sau những hồ hởi của ngày đầu, niềm hi vọng dần vụt tắt khi bản Ngàm vẫn đìu hiu, chẳng mấy người biết đến.

Chưa từng có khái niệm gì về du lịch, thậm chí cũng chưa từng được đi đâu xa nhưng khi nghe chính quyền tuyên truyền về chủ trương làm du lịch, chị Lương Thị Huyền rất háo hức. Vợ chồng chị sửa sang lại ngôi nhà sàn, xuống chợ mua thêm chăn, màn, đệm dành cho khách ngủ thăm. Chị chắc mẩm, từ nay gia đình sẽ có thu nhập tốt hơn, không phải kiếm sống dựa vào rừng như trước.

Song, mọi thứ không được như kỳ vọng: "Cả năm 2019 chỉ lác đác vài người khách từ xa ghé đến rồi lại sớm rời đi. Đến năm 2020 thì một phần do dịch Covid-19, không có bóng dáng du khách nào nữa. Tính ra, thu nhập cả năm chỉ mới được vài chục nghìn đồng, còn chưa lại số tiền mà tôi đã bỏ ra để sắm sửa đồ đạc", người phụ nữ Thái nói.

Chị Huyền cho biết cả năm thu nhập từ du khách của chị chỉ vài chục nghìn đồng

Khá khẩm hơn, anh Lò Văn Hoàng nói từ khi mở cửa đón khách đến nay, anh đã đón khoảng 200 lượt khách, tính sơ mới chỉ thu khoảng 10 triệu đồng.

Anh Hoàng cho biết, đến đây, du khách được ăn, ở cùng gia đình. Ban ngày, khách có thể sinh hoạt và lao động cùng người dân trong bản như ra sông bắt cá, vào rừng hái măng. Giá mỗi đêm chỉ 25.000 đồng/ người.

"Với thu nhập như vậy, chúng tôi không ai sống được bằng du lịch mà phải làm thêm nhiều nghề khác", anh Hoàng nói.

Ông Phạm Nhật Quang, Chủ tịch UBND xã Sơn Điện cho biết, thời điểm mới khai trương thì bản còn có khách, nhưng không đáng kể. Cả bản có 76 hộ, trong đó 22 hộ làm dịch vụ. Thế nhưng, hiện bà con vẫn chưa thể sống nhờ nghề này.

Bản Ngàm có cảnh quan thiên nhiên đẹp, sông núi hữu tình; đồng bào dân tộc Thái có nền văn hóa độc đáo, con người thân thiện, chất phác. Thế nhưng chừng đó vẫn chưa đủ với một điểm du lịch. Sự nghèo nàn về hạ tầng, dịch vụ, sự manh mún và thiếu chuyên nghiệp của chính những người làm du lịch đã khiến cho bản Ngàm không tạo được nét riêng và hấp dẫn với du khách.

Ông Chu Đình Trọng, Phó Chủ tịch UBND huyện Quan Sơn nói rào cản lớn nhất là thiếu nhà đầu tư

Chính những người đứng đầu chính quyền địa phương cũng thừa nhận điều này. Ông Phạm Nhật Quang, Chủ tịch UBND xã Sơn Điện nói rằng xã mong muốn có thêm nguồn vốn để đầu tư cơ sở hạ tầng, các hạng mục vui chơi, giải trí thêm đa dạng.

Ông Quang cũng hy vọng những năm tới lượt khách tăng lên, sẽ trở thành nguồn thu nhập chính của bà con.

Ông Chu Đình Trọng, Phó Chủ tịch UBND huyện Quan Sơn cũng cho rằng, huyện có nhiều tiềm năng cho du lịch. Ngoài bản Ngàm, còn có thác Ma Hao, động Nang Non, đặc biệt là động Bo Cúng, một hang động với cảnh quan kỳ vĩ, hoang sơ vẫn chưa được khai thác. 

"Cái khó của huyện là thiếu nguồn vốn, trong khi để xây dựng bài bản cần nguồn kinh phí rất lớn. Chúng tôi cũng mong mỏi được sự quan tâm của các cấp trên, các doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh quan tâm đầu tư, đánh thức vẻ đẹp của các danh thắng này", ông Trọng trăn trở.

 Lương Diễn