Cho đến nay, tất cả vaccine Covid-19 được phê duyệt đều được tiêm dưới da, thường bằng cách tiêm vào cánh tay. Hiện nay, 2 công ty đang lên kế hoạch thay đổi điều đó thông qua việc phát triển vaccine Covid-19 tiêm qua mũi.

Theo Medical News Today, CanSino Biologics, công ty dược phẩm của Trung Quốc, gần đây nhận được sự đồng ý của Cục Quản lý Sản phẩm Y tế Quốc gia Trung Quốc cho Convidecia Air, vaccine tái tổ hợp của họ được cung cấp qua đường hô hấp dưới dạng thuốc xịt mũi.

Ngoài ra, Bharat Biotech International, công ty công nghệ sinh học có trụ sở chính tại Ấn Độ, đã được tổ chức Restricted Use in Emergency Situation (Ấn Độ) đồng ý cho vaccine tái tổ hợp iNCOVACC sử dụng qua đường mũi dưới dạng thuốc nhỏ mũi.

Vaccine tiêm qua mũi là gì?

Cách phổ biến nhất để sử dụng vaccine chính là tiêm vào da. Tuy nhiên, đây không phải là lần đầu tiên các nhà khoa học phát triển vaccine tiêm qua mũi. Các loại vaccine tiêm qua mũi được biết đến rộng rãi nhất hiện nay là dành cho bệnh cúm.

Các nhà khoa học cũng nghiên cứu phát triển vaccine qua đường mũi cho các bệnh khác, bao gồm ho gà, viêm gan B và virus gây bệnh dịch tả lợn châu Phi.

Một số nhà nghiên cứu tin rằng việc đưa vaccine qua đường mũi giúp vaccine trực tiếp đi vào niêm mạc của cơ thể. Niêm mạc, hay màng nhầy, là lớp ẩm ướt bên trong của các khoang cơ thể như mũi và miệng. Các tuyến trong niêm mạc là những gì tạo ra nước nhầy.

Niêm mạc là phần quan trọng của hệ thống miễn dịch của cơ thể. Khi một người thở, niêm mạc giúp ngăn vi khuẩn và các phần tử có vấn đề khác xâm nhập vào cơ thể.

Niêm mạc cũng hấp thụ một số tác nhân gây bệnh. Bởi vì mũi thông với hệ thống hô hấp, điều này giúp vaccine mũi dễ dàng di chuyển trong cơ thể.

Ngoài ra, vaccine thông qua mũi giúp giảm bớt căng thẳng cho những người sợ kim tiêm. Các chuyên gia ước tính rằng 1/4 người lớn và 2/3 trẻ em sợ tiêm ngừa. Và cứ 10 người, một người bỏ tiêm vaccine Covid-19 do sợ kim tiêm.

Vaccine Covid-19 tiêm qua mũi sẽ hạn chế được nỗi sợ kim tiêm. Ảnh: Joe Raedle.

Các nghiên cứu về vaccine Covid-19 tiêm qua mũi

Cả vaccine Convidecia Air của CanSino Biologics và vaccine iNCOVACC của Bharat Biotech International Limited đều là vaccine tái tổ hợp.

Điều đó có nghĩa là họ sử dụng một loại protein từ virus SARS-CoV-2 trong vaccine. Khi vaccine đi vào cơ thể, protein sẽ gắn vào các tế bào trong cơ thể, để chúng kích hoạt phản ứng miễn dịch.

Cả hai loại vaccine tiêm qua mũi này cũng sử dụng công nghệ vector adenovirus. Vector adenovirus là loại virus đã được biến đổi gen, trước đây được sử dụng trong liệu pháp gen.

Các nhà nghiên cứu cũng đã tiến hành nghiên cứu về việc sử dụng vector adenovirus làm nền tảng vaccine cho các bệnh khác, bao gồm HIV-1, Ebola và nhiều bệnh truyền nhiễm khác.

Theo các tuyên bố trên website của CanSino Biologics, Convidecia Air sử dụng nền tảng công nghệ vector adenovirus tương tự như Convidecia, vaccine Covid-19 của công ty.

Convidecia gần đây nhận được danh sách sử dụng khẩn cấp từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Kết quả thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 3 đối với Convidecia cho thấy tỷ lệ hiệu quả chống lại sự lây nhiễm SARS-CoV-2 là 57,5%.

Trong khi đó, vaccine tiêm qua mũi iNCOVACC của Bharat Biotech được phát triển với sự hợp tác của Đại học Washington St. Louis. Vaccine tiêm qua mũi này cũng ghi nhận “kết quả thành công” sau các thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 1, 2 và 3.

Không chỉ Trung Quốc và Ấn Độ, nhiều quốc gia khác cũng đang nghiên cứu vaccine tiêm qua mũi Ảnh: Deccanherald.

Tương lai của vaccine Covid-19 tiêm qua mũi

Mặc dù đây là hai loại vaccine Covid-19 tiêm qua mũi đầu tiên nhận được sự chấp thuận, vẫn có nhiều loại khác đang được phát triển.

Ví dụ, nhóm các nhà vi sinh vật học tại Mount Sinai (Mỹ) cũng đang phát triển một loại vaccine Covid-19 tiêm qua mũi. Nó hoàn thành thử nghiệm giai đoạn 1 và 2 ở Thái Lan, Brazil, Mexico và Việt Nam, với thử nghiệm giai đoạn 1 gần đây được triển khai tại Mount Sinai.

Theo truyền thông đại chúng Mount Sinai, vaccine mới này là loại vaccine mà virus được nuôi cấy trong trứng. Nó sử dụng virus gây bệnh Newcastle (NDV).

Vào tháng 3, Đại học Oxford báo cáo về việc tiến hành các thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 1, kiểm tra việc cung cấp vaccine Covid-19 tiêm qua mũi. Đợt này có hợp tác với AstraZeneca.

Và vào tháng 5, Codagenix, công ty phát triển vaccine có trụ sở tại Mỹ, thông báo bắt đầu thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 1 cho CoviLiv, vaccine Covid-19 tiêm qua mũi của họ.

Lợi ích của Vaccine tiêm qua mũi

Fady Youssef, bác sĩ chuyên khoa phổi, bác sĩ nội khoa và chuyên gia chăm sóc đặc biệt tại Trung tâm Y tế MemorialCare Long Beach (California, Mỹ), đã chia sẻ với Medical News Today về những loại vaccine tiêm qua mũi mới này và lợi ích của chúng.

“Tôi nghĩ thật tuyệt khi có các lựa chọn khác nhau cho bệnh nhân mà họ có thể chọn lựa bất cứ điều gì họ cảm thấy thoải mái nhất”, ông nói.

Khi vaccine Covid-19 tiêm qua mũi trở nên có sẵn, tiến sĩ Youssef đề nghị mọi người nên gặp bác sĩ để đảm bảo rằng đó là hệ thống phân phối vaccine phù hợp cho họ.

Ông cảnh báo: “Một số bệnh nhân có thể đã phẫu thuật mũi, có vấn đề về xoang hoặc bị polyp mũi. Vì thế, đây có thể không phải là lựa chọn tốt nhất cho họ”.

Và Peter Palese, giáo sư Horace W. Goldsmith, Chủ nhiệm khoa Vi sinh, giáo sư khoa Y tại trường Y Icahn ở Mount Sinai, nói rằng trong khi vaccine mRNA chống lại SARS-CoV-2, các vaccine từ Pfizer và Moderna có hiệu quả trong việc giảm tỷ lệ lây nhiễm và mức độ nghiêm trọng của bệnh.

Việc tiêm ngừa các vaccine hiện có nhiều lần cũng không ngăn chặn được sự phát triển của các bệnh nhiễm trùng và kém hiệu quả trong việc loại bỏ lây truyền từ người sang người.

Ông lưu ý: “Vì vậy, vaccine tiêm qua mũi tạo miễn dịch cho niêm mạc nên cho thấy những cải thiện của bệnh nhiễm trùng và sự lây lan bệnh”.

Tiến sĩ Palese cho biết: “Việc phê duyệt các loại vaccine như vậy ở Trung Quốc và Ấn Độ do CanSino Biologics và Bharat Biotech sản xuất thể hiện bước tiến lớn đối với vaccine Covid-19 niêm mạc hiệu quả”.

 Tác giả: Nam Giao