Ngày 17/2/2024, Nga giành quyền kiểm soát hoàn toàn đối với thị trấn Avdiivka ở miền Đông Ukraine - thành quả đáng kể đầu tiên của Nga về lãnh thổ trong gần một năm chiến sự. Thất bại này là một tổn thất to lớn đối với Ukraine. Đến phút cuối, Ukraine vẫn cố dồn quân đến Avdiivka nhằm cố gắng đẩy lui lực lượng Nga.

Mặt trận Avdiivka (Ukraine). Đồ họa: Planet Labs, ISW, Nytimes.

Theo thông tin từ nhiều người lính Ukraine tại đây, cuộc rút lui của Ukraine  rất thiếu tổ chức.

Bảy quân nhân thuộc Lữ đoàn xung kích số 3 của Ukraine đã trả lời phỏng vấn của Washington Post về những ngày cuối cùng của họ tại thành trì Avdiivka khi bị Nga tấn công dồn dập. Những người lính này đều sử dụng hô hiệu theo quy tắc quân sự của Ukraine.

"Con đường tử thần" qua lời kể của Major, 21 tuổi

Major mới tới Avdiivka trong tuần thứ 2 của tháng 2/2024. Major trú trong một ký túc xá sinh viên 2 tầng cũ kỹ khi quân Nga bắt đầu tấn công ác liệt vào vị trí của đơn vị anh ta.

Cuối cùng, một nhóm lính Nga được huấn luyện tốt đã bắn trúng vị trí đơn vị này bằng súng B-41. Sau đó, lính Nga tiến lên đánh nhau với quân Ukraine bên trong tòa nhà. 

Lính Nga dồn Major vào một góc phòng và kêu gọi anh ta đầu hàng. Major vừa xin lính Nga đừng bắn, vừa tìm cách thoát thân. 

Một số lính Ukraine đến giải cứu cho Major. Trong cuộc giao tranh hỗn loạn sau đó, Major thoát an toàn qua cửa sổ tầng 2 của ký túc xá.

Đơn vị của Major sau đó được phân công tới một dãy cây dọc theo đường di tản - một trong những tuyến phòng ngự cuối cùng để yểm trợ cho lực lượng Ukraine rút ra ngoài thị trấn. Chẳng bao lâu sau đó, quân Nga trút đạn pháo cấp tập xuống vị trí đơn vị của Major.

Khi đơn vị của Major rút hoàn toàn khỏi Avdiivka, anh ta nhìn thấy đoàn quân phía trước mình ngập trong hỏa lực pháo của Nga. Major ngậm ngùi: "Đó là những cá nhân xuất sắc nhất. Ngay trước mắt trước tôi, những con người trạc tuổi tôi, tầm 20-30 tuổi, ngã xuống. Đó là con đường tử thần".

Trận chiến ký túc xá và những quả đạn pháo rơi sát - Schultz, 23 tuổi

Schultz đến vị trí của mình tại Avdiivka sáng sớm ngày 9/2, thực thi nhiệm vụ cùng Major bên trong tòa ký túc xá 2 tầng.

Một lính Ukraine bắn B-41 vào một xe bộ binh của Nga bên ngoài cửa sổ, nhắm trúng lái xe. Chiếc xe mất lái và binh sĩ Nga ngồi trên đó nhảy ra ngoài. Schultz kể tiếp: "Chúng tôi bắn đầu bắt gục những người lính đó".

Theo Schultz, vài ngày tiếp theo, "quân Nga cố gắng đột kích vào vị trí của chúng tôi, hết đợt này đến đợt khác".

Khi lệnh rút lui được ban ra, Schultz rút đi bằng một xe thiết giáp chở quân. Không có cửa sổ để Schultz nhìn ra bên ngoài, nhưng từ các âm thanh xung quanh, anh ta cảm nhận được có một quả đạn pháo rơi ngay phía trước xe và một quả khác bên cạnh sườn xe khi chiếc xe lao ra khỏi thị trấn.

Từ trái qua phải: Bandit, Schultz, Shved - những người lính thuộc lữ đoàn xung kích số 3 của Ukraine trả lời phỏng vấn của Washington Post. Ảnh: Washington Post.

Cuộc chiến trong các ngôi nhà hoang, qua lời kể của Kavkaz, 20 tuổi

Vài ngày sau khi được triển khai tới nhà máy than cốc ở Avdiivka, tiểu đội trưởng Kavkaz ra lệnh cho binh sĩ dưới quyền đánh lui các cuộc tấn công vào vị trí của họ bên trong các ngôi nhà bỏ hoang.

Khoảng 3/4 số quân Nga mà họ phải đương đầu có vẻ đều được huấn luyện quân sự rất chuẩn chỉ, Kavkaz nhận xét. Trong khi đó, chỉ nhỉnh hơn một nửa số lính của anh ta là đã có kính nghiệm trận mạc.

Nhóm của Kavkaz rút lui bằng các loại xe bao gồm xe bán tải Toyota Hilux đã bị hư hại nhiều và không còn kính chắn gió.

Kavkaz tin rằng nếu lệnh rút lui được ban ra sớm hơn thì sẽ tốt hơn. "Sớm hơn 5 tiếng đồng hồ sẽ tạo ra khác biệt".

Thiện xạ của Ukraine, Shved, 44 tuổi

Tay súng thiện xạ Shved thường xuyên di chuyển giữa các vị trí ở Avdiivka, bắn hạ nhiều binh sĩ Nga.

Cố thủ bên trong các tòa nhà dân bỏ hoang, Shved phải rất sáng tạo trong tìm kiếm hỏa điểm. Có lúc, anh ta nằm bên trên một tủ quần áo để có thể bắn tốt hơn. Anh ta nói: "Tôi học mọi thứ cần thiết để biết về các vị trí bất ổn ở Avdiivka".

Shved nhận xét, kỹ năng tác chiến của lính Nga không thực sự đồng đều. Một số thì chỉ mang quân phục và súng cơ bản, số khác được trang bị tiên tiến hơn. 

Trong quá trình tác chiến, Shved bị chấn động mạnh 3 lần và chỉ huy của anh ta đã hỏi ý kiến của quân y và tính đến chuyện sơ tán.

Shved kể về lúc bị chấn động mạnh: "Tôi cảm thấy như ai đó đập chảo vào đầu mình, quật bóng chày vào tôi rồi đấm đá tôi".

Shved đồng ý di tản khỏi Avdiivka. Nhưng khi di chuyển ra khỏi thị trấn này cùng 3 thương binh Ukraine khác, một UAV Nga đánh trúng chiếc xe chở họ và khiến Shved hứng chịu cú chấn động thứ 4. Rất may, cả nhóm vẫn sống sót.

Đối mặt với các làn sóng tấn công của Nga - lời kể của Bandit, 27 tuổi

Đến Avdiivka lần đầu vào ngày 8/2, Bandit chứng kiến cảnh hoang tàn tại đây. Những chú chó hoang vật vờ giữa các ngôi nhà bị pháo kích. Những đống đổ nát hiện diện khắp nơi.

Bandit là một xạ thủ súng máy. Anh ta lập chốt bên trong một ngôi nhà 1 tầng và dõi theo các đợt tấn công của quân Nga vào mỗi buổi sáng, buổi trưa và buổi tối. Anh ta kể, lính Nga tầm 40 - 50 tuổi.

Ngày thứ 3, quân Nga tấn công không ngừng nghỉ vào vị trí của Bandit, sử dụng vũ khí nhỏ, UAV, súng cối, pháo và cả bom thả từ máy bay, buộc nhóm của Bandit phải rút sang một ngôi nhà đổ nát gần đó.

Một UAV đâm sầm vào ngôi nhà thứ 2 này, bị kẹt ở khung thép, vỡ vụn nhưng không phát nổ.

Khi được lệnh rút lui, Bandit và đồng đội chiếm lĩnh vị trí dọc theo dãy cây để yểm hộ cho lực lượng Ukraine lui quân.

Thế rồi bom đạn chùm lao tới tấp xuống vị trí của nhóm Bandit. Viên đội trưởng bảo họ không phải đợi xe nữa mà hãy cuốc bộ khỏi nơi này. Cả nhóm đi bộ dưới làn đạn pháo trong đêm, cố gắng duy trì khoảng cách 5 - 10m giữa mỗi người lính để giảm nguy cơ bị quân Nga phát hiện, cũng như để giảm thiểu thương vong.

Vai trò trinh sát của Fedya, 24 tuổi

Ngày 11/2, Fedya lái xe vào Avdiivka, chiếm lĩnh vị trí tại một trung tâm chỉ huy ở nhà máy than cốc. Anh ta được trao nhiệm vụ thông báo nhanh về tình hình bộ binh đến đây và thực hiện trinh sát các vị trí có thể dùng đến khi rút lui. Anh ta cũng giám sát hoạt động của binh sĩ đóng trong chiến hào lớn gần nhà máy.

Tuy nhiên trong các ngày sau đó, người ta thấy rõ là quân Nga đang kiểm soát các khu vực trọng yếu và sẽ nhanh chóng khóa chặt các lối thoát khỏi thị trấn. Fedya quan sát quân đối phương khép kín dần vòng vây.

Khi có lệnh triệt thoái khỏi đây, Fedya chỉ dẫn các binh sĩ Ukraine về cách rời khỏi vị trí.

Cuối cùng Fedya cũng rời khỏi thị trấn, tự lái một chiếc xe ô tô không bọc thép, trước đó dùng để vận chuyển đạn dược và sơ tán thương binh.

Trên đường ra ngoài thị trấn, Fedya cho biết anh ta rất căng thẳng. Anh ta nghĩ, nếu họ đợi lâu hơn, việc sơ tán sẽ bất khả thi, vì mọi người đều sẽ chết hết.