Theo thống kê, trong năm 2018 có 12 doanh nghiệp bị hủy niêm yết, trong đó có 2 doanh nghiệp trên HOSE, 2 doanh nghiệp trên HNX và đến tận 8 doanh nghiệp trên UPCoM. Tổng khối lượng hủy lên đến 400 triệu cổ phiếu. Hết phân nửa số doanh nghiệp hủy là do không đáp ứng điều kiện là công ty đại chúng.

Thống kê sơ bộ cho thấy, trên 2 sở giao dịch chứng khoán trong năm 2018, có tổng cộng 12 doanh nghiệp bị hủy niêm yết bắt buộc. Trong đó có 2 doanh nghiệp trên HOSE, 2 doanh nghiệp trên HNX và đến tận 8 doanh nghiệp trên UPCoM.

Tổng khối lượng hủy lên đến 400 triệu cổ phiếu. Nguyên nhân của việc các doanh nghiệp này bị hủy niêm yết bắt buộc khá đa dạng, nhưng đều xuất phát từ vấn đề cốt lõi là doanh nghiệp hoạt động yếu kém và kém minh bạch. Từ việc thua lỗ 3 năm liên tiếp, lỗ vượt vốn điều lệ cho tới vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ công bố thông tin, hay bị tổ chức kiểm toán từ chối đưa ra ý kiến với báo cáo kiểm toán...

Kinh doanh thô lỗ...

Cổ phiếu TH1 của CTCP Xuất nhập khẩu tổng hợp I Việt Nam là mã chứng khoán đầu tiên bị hủy niêm yết trong năm 2018 với lý do kép là kết quả sản xuất - kinh doanh thua lỗ trong 3 năm liên tiếp (2015, 2016 và 2017) và lỗ lũy kế vượt quá vốn điều lệ thực góp khi tính đến ngày 31/12/2017, vốn chủ sở hữu của TH1 đã âm 92,9 tỷ đồng.

Sau khi thua lỗ lớn và bị hủy niêm yết, TH1 đã đưa ra phương án tái cơ cấu tài chính, tinh giản bộ máy, tập trung vào hoạt động xuất nhập khẩu với kỳ vọng trong năm 2018 có thể đạt 368,8 tỷ đồng tổng doanh thu; lợi nhuận sau thuế có lãi trở lại ở mức 11,6 tỷ đồng. Tuy nhiên, kết thúc nửa đầu năm nay, TH1 vẫn chưa cho thấy sự lạc quan khi doanh thu tiếp tục giảm thêm 60% so với cùng kỳ 2017, lợi nhuận trước thuế lỗ thêm 15 tỷ đồng.

Trên báo cáo tài chính bán niên 2018 của TH1, đơn vị soát xét là Công ty TNHH Hãng kiểm toán AASC nhấn mạnh: “Tại ngày 30/06/2018, TH1 có khoản lỗ lũy kế 291,9 tỷ đồng, toàn bộ các khoản vay ngân hàng đã quá hạn thanh toán, các khoản nợ không có khả năng thu hồi tăng lên” và TH1 bị nghi ngờ về khả năng hoạt động liên tục. Với tình trạng hiện nay, khoản đầu tư của các cổ đông vào TH1 có thể xem như mất trắng.

Kinh doanh thua lỗ cũng là nguyên nhân khiến CTCP Sông Đà 7 (SD7) - đơn vị từng là thành viên của Tập đoàn Sông Đà, từng tham gia thi công những công trình thủy điện lớn của đất nước như thủy điện Thác Bà, Sơn La, Lai Châu… phải hủy niêm yết.

Sau khi thua lỗ 13 tỷ đồng trong năm 2015, 211 tỷ đồng trong năm 2016, tại báo cáo tài chính 2017 tự lập, SD7 đã báo lãi sau thuế gần 37 triệu đồng và mở ra hy vọng phục hồi cũng như trụ lại sàn. Tuy nhiên, báo cáo tài chính được kiểm toán bởi Công ty TNHH Hãng kiểm toán AASC công bố sau đó đã dập tắt hy vọng này khi các chi phí điều chỉnh tăng, đẩy lợi nhuận sau thuế từ lãi thành lỗ 17,6 tỷ đồng. Tổng lỗ 3 năm liên tiếp của SD7 gấp gần 2,5 lần vốn điều lệ.

Thực tế, nhiều năm trước, bức tranh tài chính của SD7 đã cho thấy nhiều vấn đề liên quan đến khả năng quản trị tài chính, dòng tiền khi số dư tiền mặt không đáng kể, lượng lớn tài sản nằm tại các khoản phải thu, gây rủi ro chậm thu hồi, thất thoát lớn. Hoạt động đầu tư góp vốn kém hiệu quả với giá trị trích lập dự phòng lớn, cơ cấu tài chính mất cân đối với vay nợ cao khiến chi phí tài chính bào mòn lợi nhuận. Án rời sàn là câu chuyện đã được dự báo trước với SD7.

Vi phạm nghĩa vụ công bố thông tin 

CTCP Công nghiệp khoáng sản Bình Thuận (KSA) buộc phải hủy niêm yết 93.43 triệu cp kể từ ngày 02/08/2018 để bảo vệ quyền lợi cho nhà đầu tư vì vi phạm nghĩa vụ CBTT. KSA lên sàn HOSE lần đầu năm 2010 với giá đóng cửa phiên đầu tiên là 60,000 đồng/cp, đến lúc rời sàn giá chỉ còn 500 đồng/cp. Sau 8 năm trên sàn, cổ phiếu KSA gần như “tàng hình” so với giá trong ngày giao dịch đầu tiên 27/07/2010.

Trước đó cổ phiếu KSA đã bị đưa vào diện tạm ngừng giao dịch kể từ ngày 17/05. Được biết, tính đến hết ngày 02/07/2018, KSA vẫn chưa thực hiện công bố thông tin về BCTC kiểm toán 2017, Báo cáo thường niên 2017, công bố thông tin nghĩa vụ nộp thuế vào Ngân sách Nhà nước, việc chốt danh sách tổ chức ĐHĐCĐ thường niên năm 2018 đồng thời Công ty chưa đưa ra tiến độ cụ thể công bố thông tin các báo cáo nêu trên.

Trước khi bị hủy niêm yết, KSA dính vào khá nhiều vụ lùm xùm trong nội bộ và chủ tịch HĐQT bà Phạm Thị Hinh phải viết tâm thư giải bày trước khi bà đưa đơn từ nhiệm. Cụ thể, bà Hinh tố giác một nhóm đối tượng "đục nước béo cò" nhằm chia rẽ nội bộ Công ty, gây mất đoàn kết, mất phương hướng, niềm tin của các nhà đầu tư để rồi liên kết với một số cá nhân và công ty chứng khoán thu gom cổ phiếu với giá rẻ nhằm chiếm quyền, thâu tóm Công ty như họ đã từng làm với chính cổ phiếu KSA trước đây và một số công ty khác.

Quá nhiều lùm xùm xảy ra trong 2 quý đầu năm 2018 với Công ty thế nên tình hình kinh doanh cũng không mấy khả quan. Riêng trong quý 2/2018, doanh thu thuần giảm tới 96% so với cùng kỳ, chỉ đạt 4.3 tỷ đồng. Giá vốn hàng bán có cùng mức giảm với doanh thu, ghi nhận 3.7 tỷ đồng. Lợi nhuận gộp theo đó cũng giảm 91%, đạt 324 triệu đồng. Tính chung trong 6 tháng đầu năm, doanh thu của KSA giảm 74% khi đạt 34.8 tỷ đồng; lợi nhuận sau thuế giảm hơn phân nửa so với cùng kỳ với kết quả 984 triệu đồng.

Hủy niêm yết để sáp nhập hoặc giải thể

Từ khi xuất hiện “công nghệ xe ôm 4.0” của Grab hay Uber, thị phần Taxi Mai Linh giảm đáng kể, dẫn đến nhiều bết bát về kết quả kinh doanh. Sau nhiều thời gian chống chọi đến ngày 29/06, CTCP Mai Linh miền Bắc (MLN) và CTCP Mai Linh miền Trung (MNC) chính thức hủy niêm yết tổng cộng hơn 58 triệu cp để hợp nhất với Tập đoàn Mai Linh (Mai Linh Group).

MLN và MNC sẽ chuyển toàn bộ tài sản, quyền sở hữu và nghĩa vụ hợp pháp sang cho công ty hợp nhất (lấy tên là CTCP Tập đoàn Mai Linh) và chấm dứt sự tồn tại. Công ty hợp nhất sẽ phát hành cổ phần để hoán đổi toàn bộ cổ phần đang lưu hành của các công ty bị hợp nhất và Tập đoàn Mai Linh sẽ chuyển đổi mô hình kinh doanh từ truyền thống sang hiện đại.

CTCP Hóa Chất Đức Giang - Lào Cai (DGL) cũng hủy gần 100 triệu cp đang niêm yết trên HNX từ ngày 05/09 do sáp nhập vào CTCP Bột giặt và Hóa Chất Đức Giang (HNX: DGC) với tỷ lệ hoán đổi 1:1. Sau thời gian dài đi ngang, cổ phiếu DGL bật tăng mạnh trước ngày hoán đổi, tạo đỉnh xấp xỉ mức 40,000 đồng/cp, tương ứng tăng khoảng 30% từ đáy.

Trường hợp của CTCP Khoáng sản Mangan (MMC) hủy niêm yết với 3.16 triệu cp từ ngày 28/06 do Công ty giải thể. Trước đó tại ĐHĐCĐ bất thường lần 2 năm 2017 diễn ra vào ngày 30/10/2017, các cổ đông đã thông qua phương án giải thể MMC và giao toàn quyền cho HĐQT thực hiện các thủ tục có liên quan. Được biết, MMC đã hết giấy phép khai thác, kết thức thời hạn hoạt động và buộc phải làm thủ tục giải thể Công ty. MMC tiền thân là xí nghiệp Mangan được thành lập vào 2001 với vốn chủ sở hữu 8 tỷ đồng. Lĩnh vực hoạt động chính của Công ty là khai thác, chế biến, thu mua quặng Mangan.

Có 6 cổ phiếu buộc phải rời sàn do không đáp ứng điều kiện là công ty đại chúng bao gồm: CTCP Đầu tư Xây dựng Thanh Niên (TNY), CTCP Softech (FST), CTCP Thủy điện Sông Chảy 5 (SCH), CTCP Đầu tư Thương mại VNN (VNN), CTCP Chứng khoán Yuanta Việt Nam (FSC) và CTCP Sản xuất Thương mại và Dịch vụ Ô Tô PTM (PTM).Không còn đáp ứng điều kiện là công ty đại chúng

Theo điểm c, khoản 1, điều 25 của Luật chứng khoán năm 2006, Công ty đại chúng là công ty có cổ phiếu được ít nhất một trăm nhà đầu tư sở hữu, không kể nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp và có vốn điều lệ đã góp từ mười tỷ đồng Việt Nam trở lên. Cả 6 doanh nghiệp kể trên đều có số lượng cổ đông dưới 100 nên không đủ tiêu chuẩn là công ty đại chúng.

Song song đó, hầu hết cổ phiếu của công ty bị hủy niêm yết trong nhóm này đều không có thanh khoản, rất hiếm khi có giao dịch khớp lệnh. Có khi cả năm không khớp lệnh bao giờ như SFT hay SCH. Giá trị cổ phiếu đi ngang, khi hủy niêm yết chỉ ở mức cốc trà đá.

Cổ phiếu bị buộc rời sàn dù vì lý do gì cũng là thiệt hại lớn với cổ đông, nhà đầu tư. Nhưng có lẽ, nếu lý do xuất phát từ việc doanh nghiệp bị thua lỗ kéo dài do bối cảnh thị trường chung khó khăn, ban lãnh đạo quản trị yếu kém với cổ đông “dễ nuốt” hơn là xuất phát từ việc vi phạm nghĩa vụ công bố thông tin.

Câu chuyện cổ phiếu KSA của CTCP Công nghiệp Khoáng sản Bình Thuận và CDO của CTCP Tư vấn thiết kế và phát triển đô thị bị buộc rời sàn đã để lại dư vị đắng với cổ đông của các doanh nghiệp này.

Dù sở giao dịch chứng khoán nhiều lần nhắc nhở về việc vi phạm nghĩa vụ công bố thông tin, sau đó là đình chỉ giao dịch và quyết định hủy niêm yết bắt buộc với hai cổ phiếu KSA và CDO, nhưng từ đầu tới cuối, thái độ của ban lãnh đạo hai doanh nghiệp này đều là “im lặng”. Cổ đông mắc kẹt với những cổ phiếu giờ không khác gì giấy vụn này dễ có cảm giác bị lừa đảo.

Biến động giá của MNC, MLN, BCI, DGL, MMC trước khi hủy niêm yết

Nhiều cổ phiếu khác cũng đối diện nguy cơ

Bên cạnh những doanh nghiệp đã bị hủy niêm yết bắt buộc bởi kinh doanh thua lỗ, kém minh bạch, trên hai sàn chứng khoán có hàng chục cổ phiếu khác như CTA, BII, ACM, LCM, SGO, KHB, KSK… đang có nguy cơ phải rời sàn.

Cổ phiếu LCM của Công ty cổ phần Khai thác chế biến khoáng sản Lào Cai đang nằm trong diện kiểm soát của Sở Giao dịch chứng khoán TP.HCM do có lỗ lũy kế đến cuối quý II/2018 là 38 tỷ đồng, chiếm 15% vốn điều lệ. Nửa đầu năm nay, LCM hoạt động kinh doanh khá èo uột với doanh thu vỏn vẹn 2,86 tỷ đồng, lợi nhuận sau thuế ghi nhận 278 triệu đồng nhưng chủ yếu đến từ lợi nhuận tài chính.

Chất lượng tài sản, nguồn vốn của LCM đang bị đặt nhiều dấu hỏi. Trong báo cáo tài chính soát xét quý II/2018, Công ty TNHH Kiểm toán và tư vấn Đất Việt đã tiếp tục đưa ý kiến ngoại trừ với 30,2 tỷ đồng hàng tồn kho của Công ty TNHH Gia Long Hòa Bình - công ty con của LCM, do không chứng kiến kiểm kê và cũng không thực hiện được thủ tục kiểm toán thay thế. Đồng thời, đơn vị kiểm toán không nhận được xác nhận vốn góp của khoản đầu tư của Gia Long Hòa Bình vào CTCP Granite Phú Yên. Công ty kiểm toán cũng nêu ý kiến về việc tồn tại yếu tố ảnh hưởng đáng kể về khả năng hoạt động liên tục của LCM.

Cổ phiếu KHB của Công ty cổ phần Khoáng sản Hòa Bình và cổ phiếu CTA của Công ty cổ phần Vinavico đều đang ở trong diện bị kiểm soát do thường xuyên vi phạm nghĩa vụ công bố thông tin và từ ngày 31/07/2018 đều bị HNX ra quyết định tạm ngừng giao dịch.

Mới đây, ngày 17/10/2018, HNX đã tiếp tục ra thông báo tạm ngừng giao dịch đối với 4 cổ phiếu niêm yết trên HNX, bao gồm CMI của Công ty cổ phần Cmistone Việt Nam, SDP của Công ty cổ phần SDP, SVN của Công ty cổ phần Solavina và SDE của Công ty cổ phần Kỹ thuật điện Sông Đà. Nguyên nhân là các công ty này đã vi phạm quy định về công bố thông tin và không khắc phục được nguyên nhân bị đưa vào diện bị kiểm soát.

Cũng từ ngày 17/10/2018, một loạt cổ phiếu khác, bao gồm VMI của Công ty cổ phần Khoáng sản và đầu tư Visaco, ALV của Công ty cổ phần Đầu tư và phát triển hạ tầng ALV và KSK của Công ty cổ phần Khoáng sản và luyện kim màu cũng bị đưa vào diện kiểm soát, hạn chế giao dịch hoặc bổ sung lý do đưa vào diện kiểm soát do liên tục vi phạm quy định về công bố thông tin.

Kinh doanh bết bát, thua lỗ, chây ỳ với nghĩa vụ công bố thông tin, cổ phiếu bị kiểm soát, cảnh báo, hạn chế giao dịch…, khả năng bị hủy niêm yết với các doanh nghiệp này có lẽ chỉ là vấn đề sớm muộn.

Khánh Linh (T/h)