Theo dữ liệu công bố của các doanh nghiệp và Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX), tổng lượng trái phiếu doanh nghiệp phát hành từ đầu năm đến nay ước tính ở mức 159.000 tỷ đồng, tăng 50% so với 6 tháng đầu 2019. Đây chưa phải là con số tăng trưởng cuối cùng khi các thông tin phát hành trái phiếu tiếp tục được công bố.

Với tốc độ tăng 45%/năm từ 2017 đến hết tháng 6/2020, thị trường trái phiếu doanh nghiệp đang hút một lượng tiền đáng kể từ các kênh đầu tư khác, trong đó có tiền gửi ngân hàng, theo nhận định của bộ phận phân tích Công ty Chứng khoán SSI (SSI Research).

Giao dịch trái phiếu doanh nghiệp sôi động

Báo cáo của SSI Research cho biết nhà đầu tư cá nhân có thể tiếp cận trái phiếu doanh nghiệp dễ dàng thông qua các quầy giao dịch của các ngân hàng hay công ty chứng khoán. Họ có thể đặt lệnh mua trái phiếu doanh nghiệp qua tài khoản giao dịch chứng khoán hoặc ngay trên tài khoản ngân hàng điện tử của một số nhà băng.

Các lô trái phiếu có thể tách nhỏ đến đơn vị từng triệu đồng để phù hợp với nhu cầu đầu tư của khách hàng. Thời hạn đầu tư cũng rất linh hoạt nhờ trung gian thu xếp giao dịch hoặc cam kết mua lại từ các đại lý.

“Sự tăng trưởng mạnh mẽ về mặt quy mô, tính thanh khoản và khả năng tiếp cận đã khiến trái phiếu doanh nghiệp từ vị trí kênh đầu tư dành riêng cho tổ chức dần trở thành một lựa chọn mới cho khách hàng cá nhân”, báo cáo phân tích.

SSI Research ước tính lượng trái phiếu doanh nghiệp nhà đầu tư cá nhân mua vào năm 2019 trên thị trường thứ cấp và sơ cấp khoảng 66.000 tỷ đồng, tương đương 1,4% tổng lượng tiền gửi của người dân vào hệ thống ngân hàng.

Người dân có thêm lựa chọn đầu tư với tiền nhàn rỗi khi kênh trái phiếu doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận (Ảnh: Quỳnh Trang)

Chuyên gia đánh giá dù quy mô còn nhỏ, mức độ tham gia của nhà đầu tư cá nhân vào thị trường trái phiếu doanh nghiệp đang tăng khá nhanh.

Tính từ đầu 2020 đến nay, nhà đầu tư cá nhân đã mua trực tiếp gần22.700 tỷ đồng trái phiếu doanh nghiệp, tương đương 15% tổng lượng phát hành, cao hơn mức trung bình gần 10% của năm 2019.

Song song đó, trái phiếu của các doanh nghiệp có đợt phát hành quy mô lớn trong nửa đầu năm như Sovico, VinFast, Masan đang được phân phối mạnh cho khách hàng cá nhân trên thị trường thứ cấp.

Hút tiền của kênh gửi ngân hàng

Theo SSI Research, tổng lượng trái phiếu doanh nghiệp đang lưu hành ước khoảng 783.000 tỷ đồng. Trong đó, khối ngân hàng đang sở hữu khoảng 398.000 tỷ đồng trái phiếu doanh nghiệp đến hết quý I.

Như vậy, lượng trái phiếu doanh nghiệp do các tổ chức phi tín dụng, cá nhân nắm giữ khoảng 385.000 tỷ đồng. Con số này gần bằng quy mô tiền gửi tại Sacombank, ngân hàng tư nhân có thị phần huy động lớn sau 4 ngân hàng có vốn Nhà nước gồm Agribank, BIDV, Vietcombank, Vietinbank.

Về tốc độ tăng trưởng, lượng trái phiếu doanh nghiệp các tổ chức phi tín dụng và cá nhân nắm giữ tăng 153% năm 2019 và 25% trong 6 tháng đầu năm 2020.

“Rõ ràng trái phiếu doanh nghiệp đang hút một lượng tiền đáng kể từ các kênh đầu tư khác. Trong đó, trực tiếp nhất là kênh tiền gửi do có cùng tính chất là khoản đầu tư đem lại thu nhập cố định”, SSI Research đánh giá.

Nếu loại trừ trái phiếu ngân hàng, lãi suất bình quân trái phiếu doanh nghiệp phát hành sơ cấp dao động từ 10,1% đến 11,2%/năm với kỳ hạn tăng dần từ 12 tháng đến 5 năm. Khảo sát của SSI Research trên thị trường thứ cấp cho biết lãi suất trái phiếu doanh nghiệp thường thấp hơn, nằm trong vùng 7,5-10,5%/năm.

Nhưng mức lợi tức này vẫn cao hơn 0,8-1,7%/năm so với mức lãi tiền gửi cạnh tranh nhất và 1,8-4%/năm so với lãi suất tại các nhà băng lớn có vốn Nhà nước tùy từng kỳ hạn.

Yếu tố về kỳ hạn cũng được giải quyết khi các ngân hàng hoặc công ty chứng khoán cam kết sẽ mua lại hoặc làm trung gian thu xếp nếu nhà đầu tư cá nhân có nhu cầu thoái vốn. Các kỳ hạn nắm giữ có thể chia nhỏ đến từng tháng với mức lãi suất trái phiếu trên hợp đồng cao hơn lãi tiền gửi cùng kỳ hạn 1-3%/năm.

Mới đây, khối ngân hàng thương mại đồng loạt giảm mạnh lãi suất tiền gửi tùy từng kỳ hạn từ 1/7. Đây là đợt giảm lãi suất mạnh nhất từ cuối năm 2019.

Vùng lãi suất mới thấp hơn 0,75-1%/năm ở kỳ hạn dưới 6 tháng, ít hơn 1-2%/năm ở các kỳ hạn 6 tháng trở lên so với thời điểm cuối 2019. Do đó, chênh lệch của lãi tiền gửi so với lãi suất trái phiếu doanh nghiệp càng nới rộng.

Nhà đầu tư cá nhân cần cẩn trọng

Với lãi suất cao hơn hẳn tiền gửi, trái phiếu doanh nghiệp có sức hấp dẫn mạnh. Tuy nhiên, chuyên gia của SSI Research lưu ý lợi nhuận thường đi kèm với rủi ro.

Việc sở hữu trái phiếu đồng nghĩa nhà đầu tư trở thành chủ nợ của tổ chức phát hành. Họ có thể đối mặt rủi ro doanh nghiệp mất khả năng thanh toán. Hiện chưa có đơn vị trung gian độc lập nào định hạng các trái phiếu doanh nghiệp. Trong khi đó, việc tự đánh giá trái phiếu vượt quá khả năng của nhà đầu tư cá nhân.

Do đó, SSI Research khuyến nghị cần tìm hiểu kỹ về năng lực của tổ chức trung gian phân phối trong việc thực hiện cam kết mua lại trước hạn trái phiếu và mức phí phải chịu. Trong nhiều trường hợp, mức phí bán lại trái phiếu trước hạn có thể ăn mòn hết phần chênh lệch so với lãi suất tiền gửi ngân hàng.

Bộ Tài chính mới đây cũng khuyến cáo nhà đầu tư cần tiếp cận đầy đủ thông tin, phân tích và đánh giá kỹ các rủi ro có thể gặp khi đầu tư trái phiếu. Cơ quan quản lý lưu ý chỉ khi nắm rõ thông tin về trái phiếu và cân nhắc kỹ các rủi ro có thể gặp, nhà đầu tư (nhất là cá nhân) mới nên mua trái phiếu.

Bộ Tài chính lưu ý không nên mua trái phiếu chỉ vì lãi suất cao, vì có khả năng không thu hồi được khoản tiền đầu tư (bao gồm cả gốc và lãi) nếu doanh nghiệp phát hành gặp khó khăn.