Sáng 10/12, tại phiên họp thứ 29 của Uỷ ban thường vụ Quốc hội, Tổng Kiểm toán Nhà nước Hồ Đức Phớc đã trình bày tờ trình đề nghị bổ sung dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kiểm toán nhà nước vào chương trình xây dựng Luật, Pháp lệnh năm 2019 của Quốc hội.

Tổng Kiểm toán nhà nước Hồ Đức Phớc

Theo Tổng kiểm toán, Luật Kiểm toán Nhà nước 2015 có hiệu lực từ năm 2016 nhưng sau 3 năm triển khai đã có nhiều vấn đề mới phát sinh cần phải giải quyết, một số quy định của Luật bộc lộ những điểm bất hợp lý cần phải được xem xét sửa đổi, bổ sung.

Ví dụ, nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm toán Nhà nước chưa tương xứng với vị trí, chức năng, nhiệm vụ được giao; quy định về đơn vị được kiểm toán chưa bao quát hết các cơ quan, tổ chức có quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công; thiếu chế tài xử lý các hành vi vi phạm pháp luật về Kiểm toán Nhà nước...

Bên cạnh đó, hệ thống pháp luật chưa đồng bộ, chưa đảm bảo sự tương thích giữa Luật Kiểm toán Nhà nước với các luật có liên quan như Luật phòng, chống tham nhũng, Luật Giám định tư pháp, Luật Tố cáo...

Đề cập đến phạm vi sửa đổi, Tổng kiểm toán đề nghị cần quy định đầy đủ về đơn vị được kiểm toán để làm cơ sở tiến hành kiểm toán đối với tất cả các cơ quan, tổ chức quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công thuộc đối tượng, phạm vi kiểm toán của Kiểm toán Nhà nước…

Luật Kiểm toán Nhà nước hiện hành quy định một số chủ thể như cơ quan, tổ chức, cá nhân có nghĩa vụ nộp ngân sách nhà nước; các đơn vị, tổ chức, chủ đầu tư sử dụng, khai thác đất đai, tài nguyên khoáng sản.... không phải là đơn vị được kiểm toán. Do vậy, theo ông Phớc, khi quyết định kiểm toán, Kiểm toán Nhà nước không đưa vào danh mục các đơn vị được kiểm toán nên không thể áp dụng các quyền và nghĩa vụ của đơn vị được kiểm toán đối với các cơ quan, tổ chức này.

Trong khi đó, theo pháp luật thuế hiện hành đối tượng nộp thuế tự kê khai, tự nộp, tự chịu trách nhiệm nên cơ quan thuế chỉ hậu kiểm được khoảng 18% trong tổng số các doanh nghiệp nộp thuế (có nghĩa khoảng 82% đang là khoảng trống chưa được cơ quan nào kiểm tra, phát hiện). Việc trốn thuế, chuyển giá đang trở nên nhức nhối, hiện làm thất thu lớn NSNN.Một khó khăn vướng mắc theo ông Hồ Đức Phớc, qua hoạt động kiểm toán ngân sách, KTNN đối chiếu thuế đã phát hiện và kiến nghị tăng thu NSNN với số tiền thuế truy thu khá lớn: Năm 2017, qua đối chiếu 2.497 doanh nghiệp ngoài quốc doanh tại 47 tỉnh, thành phố, KTNN phát hiện 2.344 trường hợp có sai phạm (tương đương 94%) và kiến nghị xác định nộp NSNN tăng thêm 1.351 tỷ đồng; trong 6 tháng đầu năm 2018, qua đối chiếu thuế 1.433 doanh nghiệp ngoài quốc doanh tại 24 tỉnh, thành phố, KTNN phát hiện 1.287 (tương đương 90%) trường hợp có sai phạm và kiến nghị xác định nộp NSNN tăng thêm 443 tỷ đồng.

Đáng lưu ý theo ông Phớc, thời gian qua, KTNN đã phát hiện chuyển giá, trốn thuế ở các doanh nghiệp kể cả doanh nghiệp nước ngoài, như Unilever, Sabeco... truy thu ngân sách hàng chục nghìn tỷ đồng. Cuộc kiểm toán chuyên đề công tác quản lý hoàn thuế giá trị gia tăng tại Tổng cục Thuế và 19 tỉnh, thành phố, KTNN kiến nghị xử lý về số liệu liên quan đến việc thực hiện hoàn thuế chưa phù hợp quy định 1.396 tỷ đồng.

Hay việc kiểm toán các dự án BOT đã giảm 222 năm thời gian thu phí của 61 dự án, kiến nghị những bất cập về cơ chế, chính sách. Kiểm toán 30 dự án BT giảm 4.500 tỷ đồng. Kiểm toán các khu đô thị, truy thu hàng chục tỷ đồng. Kiểm toán việc quản lý, sử dụng đất đai đã phát hiện nhiều sai phạm của cơ quan quản lý và chủ đầu tư, truy thu hàng nghìn tỷ đồng.

“Đây là những vấn đề liên quan trực tiếp đến quyền lợi, trách nhiệm của chủ đầu tư nhưng việc kiểm toán lại phải thực hiện thông qua các cơ quan nhà nước nên rất khó khăn trong công tác kiểm toán”, ông Phớc cho hay.

Theo Tổng Kiểm toán, để tháo gỡ những vướng mắc hiện nay, cần sửa đổi, bổ sung Luật KTNN theo hướng bổ sung đơn vị được kiểm toán ở Điều 55 cho đầy đủ bao gồm: Người nộp thuế; tổ chức sử dụng, khai thác đất đai, tài nguyên khoáng sản; tổ chức khác có hoạt động liên quan đến việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công. Tổng KTNN quy định cụ thể mục tiêu, nội dung và phương pháp kiểm toán đối với các đối tượng quy định tại Khoản này.

Tổng Kiểm toán Nhà nước kiến nghị bổ sung vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh, trình Quốc hội xem xét cho ý kiến vào kỳ họp thứ 7 (tháng 5/2019) và thông qua vào kỳ họp thứ 8 (tháng 10 năm 2019). Tuy nhiên, nhiều ý kiến trong Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, cần cân nhắc xem dự án nào làm trước, dự án nào làm sau, bởi chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2019 đã rất nhiều.

Khánh Linh (T/h)