Tổng công ty Máy động lực và máy nông nghiệp Việt Nam - VEAM (VEA) vừa công bố báo cáo tài chính hợp nhất quý IV và cả năm 2020 với đà sụt giảm ở cả chỉ tiêu doanh thu và lãi ròng. Tuy nhiên, nguyên nhân khiến lãi ròng công ty sụt giảm lại không đến từ hoạt động kinh doanh chính mà chủ yếu do phần thu lãi từ công ty liên doanh, liên kết sụt giảm.

Cụ thể, tính riêng quý IV/2020, nhà sản xuất máy móc cơ khí này ghi nhận hơn 1.000 tỷ đồng doanh thu, giảm 12% so với cùng kỳ 2019 và khiến công ty lỗ gộp gần 11 tỷ đồng. Tuy vậy, nhờ tỷ lệ giá vốn trên doanh thu thấp hơn cùng kỳ, số lỗ gộp từ hoạt động kinh doanh kể trên của VEAM đã giảm gần 7 lần so với cùng kỳ năm trước.

Tương tự những quý trước, hiệu quả kinh doanh của VEAM phụ thuộc nhiều vào phần lãi được chia từ các công ty liên doanh, liên kết. Trong kỳ mà nguồn thu này giảm hơn 350 tỷ đồng, VEAM cũng đối mặt với đà suy giảm hai chữ số của lợi nhuận trước và sau thuế.

Cụ thể, trong 3 tháng cuối năm 2020, phần lãi được chia tại các công ty liên doanh, liên kết của VEAM là 1.800 tỷ, giảm 16%. Số này cộng với một phần doanh thu đến từ hoạt động tài chính đã bù lỗ ở mảng kinh doanh chính và giúp VEAM báo lãi trước thuế 1.878 tỷ đồng. Tuy nhiên, con số lợi nhuận này vẫn thấp hơn 14% so với cùng kỳ. Lợi nhuận sau khi trừ thuế Thu nhập doanh nghiệp là 1.823 tỷ đồng, cũng giảm 16%.

Tính chung cả năm 2020, nhà sản xuất cơ khí này ghi nhận hơn 3.670 tỷ đồng doanh thu, thấp hơn 18% so với năm liền trước. Tương tự hoạt động kinh doanh quý IV, nhờ việc cải thiện biên lãi gộp mà lợi nhuận gộp cả năm VEAM thu về đã tăng gấp 4 lần, đạt 276 tỷ đồng.

Tuy vậy, phần lãi từ công ty liên doanh, liên kết cả năm giảm hơn 2.000 tỷ, tương đương 28% vẫn khiến lợi nhuận trước và sau thuế của công ty giảm mạnh.

Lợi nhuận trước thuế hợp nhất của VEAM năm vừa qua là 5.877 tỷ, giảm 21% và lợi nhuận sau khi trừ thuế là 5.676 tỷ đồng, giảm hơn 1.600 tỷ đồng so với năm liền trước. Đây cũng là mức lãi ròng thấp nhất mà VEAM ghi nhận được trong 3 năm vừa qua. Trong 2 năm 2018-2019, công ty này đều thu về trên 7.000 tỷ đồng lãi ròng mỗi năm.

VEAM là chủ sở hữu 30% vốn cổ phần trong liên doanh Honda Việt Nam. Ảnh: Reuters.

Trên thị trường, VEAM có đặc thù là doanh nghiệp kinh doanh chính trong lĩnh vực cơ khí, ôtô, nhưng thu nhập chính lại đến từ các liên doanh mà công ty đang thực hiện với các hãng lớn như Honda, Toyota, Ford. Hiện VEAM sở hữu 30% cổ phần tại liên doanh Honda Việt Nam, 20% tại Toyota Việt Nam và 25% tại Ford Việt Nam.

Theo báo cáo của Bộ Công Thương, số vốn điều lệ doanh nghiệp này tham gia 3 liên doanh nói trên chỉ chiếm 7% nhưng mang về tới hơn 90% tổng lợi nhuận hàng năm.

Trong năm 2019 liền trước, VEAM ghi nhận 4.497 tỷ doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ và lãi sau thuế 7.318 tỷ đồng. Riêng phần lãi trong công ty liên doanh, liên kết được chia đã là 7.126 tỷ.

Mức lợi nhuận VEAM nhận được từ các liên doanh lớn đến mức Bộ Công Thương từng có kế hoạch thoái vốn khỏi doanh nghiệp với kỳ vọng thu về 30.000 tỷ đồng. Tuy nhiên, dù đã có quyết định thoái vốn, nhưng phía cơ quan quản lý đã đưa ra tính toán nếu thoái vốn không cẩn thận, Nhà nước sẽ bị thiệt hại.

Nguyên nhân do mỗi năm riêng phần lãi được chia từ các liên doanh đã mang lại cho doanh nghiệp tới hơn 7.000 tỷ, nếu bán vốn chỉ thu được khoảng 30.000 tỷ đồng thì mức này mới tương đương 5 năm lợi nhuận được chia của doanh nghiệp.

Tác giả: Quang Thắng