Nước Mỹ chia làm nhiều múi giờ. Do đó, trong khi nhiều bang đã đóng cửa các điểm bỏ phiếu để tiến hành kiểm phiếu và công bố những kết quả đầu tiên, ở nhiều bang cử tri vẫn đang đi bỏ phiếu và việc kiểm phiếu cũng chưa bắt đầu, đặc biệt là các bang chiến địa quan trọng sẽ định đoạt kết quả cuối cùng.

Trong các kết quả ban đầu, thường là ứng viên tổng thống của đảng Cộng hòa (GOP) dẫn trước, điều này có thể tạo ra ấn tượng sai lầm rằng họ đang trên đà chiến thắng. Tuy nhiên những lá phiếu cuối cùng được kiểm lại có xu hướng nghiêng về đảng Dân chủ và nó có thể đảo ngược kết quả nếu cuộc đua diễn ra sít sao.

Cuộc đua bầu cử Mỹ tại 7 bang chiến địa giữa cựu Tổng thống Donald Trump và Phó Tổng thống Kamala Harris đang ở thế quyết liệt. Ảnh: FT

Cuộc bầu cử năm nay được cho là cũng sẽ có “ảo ảnh đỏ” và “chuyển màu xanh” giống như năm 2020, mặc dù có thể không quá rõ ràng như 4 năm trước. 

Không có gì lạ khi ứng cử viên dẫn đầu trong một cuộc đua sít sao biến mất sau khi có thêm nhiều phiếu bầu được kiểm. Điều đó được gọi là “sự đổi màu” và không phải là dấu hiệu của gian lận mà là thực tế do tỷ lệ ủng hộ các ứng viên khác nhau giữa từng lô phiếu.

Năm 2020, số phiếu bầu sớm nhất được kiểm ở một số tiểu bang chiến địa quan trọng nghiêng về đảng Cộng hòa, gây ra “ảo ảnh đỏ”; số phiếu kiểm muộn hơn nghiêng về đảng Dân chủ đã tạo ra “sóng xanh” hay còn gọi là “sự dịch chuyển màu xanh”.

Sự đổi màu xanh đặc biệt đáng chú ý ở các tiểu bang dao động trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2020, khi biên độ chiến thắng của ông Joe Biden chỉ ở mức vài nghìn phiếu.

Thông thường, nhiều cử tri Dân chủ bỏ phiếu qua thư

Kể từ năm 2020, cử tri Dân chủ có xu hướng bỏ phiếu qua thư nhiều hơn cử tri Cộng hòa và ở một số tiểu bang dao động có sự cạnh tranh gay gắt nhất, việc xử lý và kiểm phiếu qua thư cũng mất nhiều thời gian hơn so với phiếu bầu trực tiếp.

Cuộc bầu cử năm 2020 diễn ra khi dịch Covid-19 đang hoành hành đã lập kỷ lục về số lượng phiếu bầu sớm và bỏ phiếu qua thư. Thông điệp của các ứng cử viên tạo ra sự khoảng cách tương đối lớn, khi ông Trump không khuyến khích những người ủng hộ ông bỏ phiếu qua thư, còn ông Biden khuyến khích cử tri bỏ phiếu qua thư như một giải pháp an toàn hơn thay vì tập trung đông người trong Ngày bầu cử.

Ông Trump dẫn trước ở các bang chiến địa là Pennsylvania, Wisconsin và Michigan vào ngày 3/11/2020 sau khi kiểm phiếu trực tiếp, nhưng cả 3 đều chuyển sang màu xanh khi kiểm phiếu qua thư.

Sáng hôm đó, ông đã đăng trên mạng xã hội rằng ông “đang dẫn đầu và khá chắc chắn ở nhiều bang quan trọng” trước khi “các lá phiếu bất ngờ được kiểm đếm”. Đến buổi chiều, Michigan và Wisconsin thông báo người chiến thắng là ông Biden.

Ngày hôm sau, ông Trump đã đưa ra một số tuyên bố sai sự thật về việc ông sẽ giành chiến thắng nếu chỉ “các phiếu bầu hợp lệ” được kiểm đếm, công kích phiếu bầu qua thư và nói rằng ông “đang giành chiến thắng ở tất cả các địa điểm quan trọng ... thì sau đó, số phiếu của chúng tôi bắt đầu giảm đi một cách bất thường”.

Thực tế không có “các lá phiếu phiếu bất ngờ” nào cả, mà chỉ có hàng triệu lá phiếu hợp lệ được bỏ qua qua thư đang chờ được các quan chức xử lý và kiểm đếm.

Luật pháp ở Pennsylvania và Wisconsin không cho phép các quan chức bầu cử mở phong bì và xử lý trước các lá phiếu gửi qua thư cho đến Ngày bầu cử. Thời điểm đó, luật của Michigan cũng chỉ cho phép xử lý trước một ngày. Một số tiểu bang còn cho phép tính cả những lá phiếu gửi qua thư có dấu bưu điện trong Ngày bầu cử, chúng có thể mất tới vài ngày để đến nơi và được kiểm đếm.

Do số lượng phiếu bầu qua thư khá lớn, phải đến thứ Bảy, ngày 7/11, Pennsylvania mới hoàn tất việc kiểm phiếu và tuyên bố chiến thắng thuộc về ông Biden.

Các khu vực đông dân cư thường nghiêng về Dân chủ

Các đô thị và ngoại ô đông dân cư có số lượng bầu khá lớn, mất nhiều thời gian kiểm hơn và những nơi này có xu hướng nghiêng về đảng Dân chủ. Vì vậy, một tiểu bang hiển thị màu đỏ trong nhiều giờ (hoặc nhiều ngày) có thể chuyển xanh khi kết quả từ các khu vực đô thị và ngoại ô được cập nhật vào hệ thống chung.

Số phiếu của Virginia đã chuyển từ màu đỏ sang màu xanh vào khoảng nửa đêm Ngày bầu cử năm 2020 sau khi phiếu bầu đến từ các khu vực đông dân cư ủng hộ đảng Dân chủ như Washington D.C.

Nhiều cử tri bỏ phiếu tạm thời cũng nghiêng về Dân chủ

Luật liên bang yêu cầu hầu hết các địa điểm phải cho phép cử tri bỏ phiếu tạm thời trong các cuộc bầu cử quốc gia nếu họ gặp phải một vài vấn đề tại các điểm bỏ phiếu, chẳng hạn như quên mang theo căn cước hoặc tên của họ không có trong danh sách cử tri. Những lá phiếu đó sẽ được cất đi cho đến khi các quan chức bầu cử có thể xác định xem cử tri đó có đủ điều kiện hay không, sau đó, chúng mới được kiểm đếm

Thông thường, số lượng phiếu bầu tạm thời thường rất ít và khó có thể thay đổi kết quả trừ khi cuộc đua diễn ra cực kỳ căng thẳng. Nhưng những người bỏ phiếu tạm thời thường là những người bỏ phiếu lần đầu, sinh viên đại học, những người đã lâu không đi bỏ phiếu và những người mới chuyển chỗ ở. Phần lớn những người này lại có xu hướng nghiêng về đảng Dân chủ.

Những bang đầu tiên công bố kết quả thường là "bang đỏ"

Năm 2020, những bang có điểm bỏ phiếu đóng cửa sớm nhất đều là “bang đỏ”, ủng hộ đảng Cộng hòa, vì vậy ông Trump đã giành chiến thắng ở những bang đầu tiên công bố kết quả.

Năm nay cũng vậy, ông Trump thắng ở Indiana, Kentucky và Tây Virginia, 3 bang công bố kết quả đầu tiên.

Một số tiểu bang ủng hộ đảng Dân chủ tương đối đông dân, đáng chú ý là California, kiểm phiếu chậm hơn những tiểu bang khác.

Năm 2002, ông Biden được tuyên bố là người chiến thắng vào thứ Bảy, 4 ngày sau Ngày bầu cử, nhưng biên độ phiếu đại cử tri của ông (kết quả cuối cùng là 306 – 232), vẫn chưa rõ ràng cho đến khi Georgia công bố kết quả vào ngày 19/11.

Để tránh nhầm lẫn, một số hãng truyền thông sẽ không tô màu đỏ hoặc xanh cho một tiểu bang trên bản đồ kết quả bầu cử dựa trên kết quả sơ bộ mà sẽ đợi cho đến khi kết quả chính xác của tiểu bang đó được gửi đến.

Tuy nhiên, sẽ có một vài hãng “tô màu” sớm dựa trên kết quả sơ bộ kết hợp với dữ liệu khảo sát cử tri sau khi bỏ phiếu và các mô hình tính toán riêng.

Khi nào bản đồ chuyển xanh?

Bản đồ kết quả bầu cử tổng thống 2024 có thể sẽ đổi màu sớm hơn năm 2020, nhưng vẫn có thể mất nhiều thời gian nếu cuộc đua giữa ông Trump và bà Harris diễn ra sít sao.

Sự dịch chuyển màu xanh rõ rệt có thể ít khả năng xảy ra hơn trong năm nay vì một số lý do.

Năm nay có ít người bỏ phiếu sớm hơn so với năm 2020, mặt khác số lượng cử tri Cộng hòa đi bỏ phiếu sớm đã gia tăng. Chiến dịch tranh cử của ông Trump khuyến khích cử tri bỏ phiếu sớm, mặc dù bản thân cựu Tổng thống lại không làm như vậy.

Edward B. Foley, giáo sư về luật bầu cử tại Đại học Ohio State, người đã đặt ra thuật ngữ “sự dịch chuyển màu xanh” vào năm 2013, cho biết ông dự đoán ​​sẽ có sự đổi màu nhỏ hơn ở Pennsylvania trong năm nay.

Michigan cho phép bắt đầu xử lý phiếu bầu qua thư 8 ngày trước Ngày bầu cử tại các khu vực lớn, điều này có thể đẩy nhanh quá trình kiểm phiếu và giảm hoặc loại bỏ hiện tượng đổi màu ở bang này. Quan chức phụ trách bầu cử Michigan Jocelyn Benson cho biết kết quả sơ bộ của bang sẽ có chậm nhất là vào cuối ngày thứ Tư.

Tuy nhiên, Bắc Carolina, nơi có truyền thống kiểm phiếu nhanh và chuyển đỏ vào đêm bầu cử năm 2020, là một ẩn số trong năm nay khi nhiều cư dân phải đối mặt với hậu quả của cơn bão Helene. Với một cuộc bầu cử sít sao, việc kiểm phiếu lại tốn thời gian rất có khả năng xảy, giống như Georgia vào năm 2020.

Tác giả: Hoàng Phạm/Theo Washington Post