Ảnh minh hoạ

Mục tiêu hoạt động của Công ty TNHH Mua bán nợ Việt Nam (DATC) vừa phải hỗ trợ quá trình tái cơ cấu, sắp xếp, chuyển đổi sở hữu doanh nghiệp nhà nước, vừa phải hoạt động có hiệu quả, bảo toàn và phát triển vốn giống một doanh nghiệp kinh doanh thông thường. Đây là một bài toán rất khó đối với DATC trong xử lý nợ xấu từ gốc. 

DATC không đơn thuần chỉ hoạt động mua nợ để bán, thu nợ hay xử lý tài sản để thu nợ mà thông qua mua nợ, công ty còn thực hiện tái cơ cấu phục hồi doanh nghiệp khách nợ. Tái cơ cấu doanh nghiệp là một quá trình phức tạp với rất nhiều công việc liên quan bao gồm tái cơ cấu tài chính, tái cơ cấu lại tổ chức bộ máy, tái cơ cấu lại hoạt động sản xuất - kinh doanh, tái cơ cấu lại hệ thống quản trị, điều hành của doanh nghiệp…

Tái cơ cấu tài chính là hoạt động đầu tiên và rất cần thiết với các biện pháp nghiệp vụ như: giảm bớt một phần nghĩa vụ trả nợ cho doanh nghiệp khách nợ, chuyển nợ thành vốn góp; điều chỉnh kế hoạch trả nợ; giúp doanh nghiệp huy động thêm vốn từ việc phát hành cổ phiếu... 

Đối với công ty mà DATC đã mua được nợ, chuyển nợ thành cổ phần của DATC tại doanh nghiệp thì đối với cổ phần của DATC thực tế không có tiền mặt vì chỉ là chuyển nợ thành vốn góp. Đối với công ty cổ phần sau khi tái cấu trúc tài chính chỉ giảm trừ được một phần nợ, có thể kéo dài thời hạn trả nợ nhưng cũng không thêm nguồn tiền để phục vụ cho hoạt động kinh doanh.

Thực tế cho thấy, tất cả các doanh nghiệp được DATC mua nợ và tái cấu trúc tài chính đều không có khả năng tiếp cận nguồn tín dụng của ngân hàng theo nguyên tắc cho vay của ngân hàng quy định. 

Không nhận được sự hỗ trợ kịp thời sau khi được tái cấu trúc tài chính, xóa nợ nên nhiều doanh nghiệp lại tiếp tục rơi vào tình trạng khó khăn về tài chính dẫn đến tiếp tục khó khăn trong hoạt động kinh doanh và khả năng trả nợ cho DATC hạn chế. 

Điều đó xảy ra không chỉ đối với doanh nghiệp nhà nước tái cấu trúc và chuyển đổi sở hữu mà cả các công ty cổ phần được chuyển đổi từ công ty nhà nước được tái cấu trúc cũng rơi vào tình trạng này. Hệ lụy của nó là khả năng thu hồi nợ của DATC bị ảnh hưởng khá nhiều, thậm chí có thể không còn khả năng thu nợ.

Trên thị trường mua bán nợ Việt Nam hiện có 3 loại hình công ty mua bán nợ chính đang hoạt động là DATC, Công ty Quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng (VAMC) và công ty mua bán nợ thuộc các ngân hàng thương mại.

Nhìn chung, khuôn khổ pháp lý về tổ chức và hoạt động cho các công ty này đã được ban hành, tuy nhiên trên thực tế hoạt động của các tổ chức này chưa phát huy được hết vai trò và hiệu quả, chưa đáp ứng được kỳ vọng trong việc tham gia xử lý nợ xấu của hệ thống tổ chức tín dụng nói riêng và của nền kinh tế nói chung. 

Căn cứ vào kết quả xử lý, thu hồi nợ xấu của VAMC cho thấy, tổng số nợ thu hồi được chiếm tỷ trọng khá nhỏ so với số nợ mà VAMC mua về. Thời gian qua, VAMC thu hồi nợ chủ yếu qua hình thức ủy quyền cho tổ chức tín dụng thực hiện, VAMC trực tiếp tổ chức thực hiện thu hồi còn rất ít.

Theo đánh giá của các chuyên gia kinh tế, việc mua nợ xấu bằng trái phiếu đặc biệt của VAMC chỉ là chuyển nợ tạm thời từ tổ chức tín dụng sang VAMC nhằm giảm tạm thời nợ xấu nội bảng của các tổ chức tín dụng, đồng thời kéo dài thời gian trích lập dự phòng rủi ro của các tổ chức tín dụng để giảm gánh nặng tài chính, nhưng thực tế là các tổ chức tín dụng bán bớt nợ xấu thì lại tiếp tục được mở tín dụng và giảm trích lập dự phòng rủi ro, làm tăng lợi nhuận sẽ được chia cổ tức.

“Việc mua nợ xấu bằng trái phiếu đặc biệt của VAMC chưa thực sự mang lại hiệu quả, không phản ánh đúng việc xử lý nợ xấu của tổ chức tín dụng” – Nhận định điều này, các chuyên gia cho rằng, nguyên nhân của việc này là những vướng mắc trong cơ chế xử lý tài sản bảo đảm, những hạn chế trên thị trường mua bán nợ, cộng với việc VAMC mua nợ với giá quá cao, khiến cho việc bán nợ gặp khó khăn khi không tìm được tiếng nói chung với các nhà đầu tư trên thị trường.

Tác giả: Thanh Trúc