Đồng rúp Nga cán mốc 52,3 rúp đổi 1 USD vào hôm qua (23/6), tăng 1,3% so với một ngày trước đó, cũng là mức tăng mạnh nhất kể từ tháng 5/2015. Đầu tháng 3, đồng tiền Nga giảm mạnh với 139 rúp đổi 1 USD sau khi Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) công bố các lệnh trừng phạt nhằm vào Moscow.

Cuối tháng 2, 4 ngày sau khi cuộc chiến ở Ukraine bùng nổ, Nga đã tăng gấp đôi lãi suất cơ bản từ 9,5% lên 20% nên giá trị của đồng rúp đã được cải thiện. Đến tháng 5, Nga hạ lãi suất xuống 11%.

Đồng rúp đã tăng giá mạnh đến mức ngân hàng trung ương Nga phải tìm cách làm suy yếu đồng tiền vì đồng rúp ngày càng mạnh có thể khiến hàng hóa xuất khẩu trở nên kém cạnh tranh hơn.

Giới chuyên gia đang hoài nghi về sự tăng giá và phong độ của đồng rúp trong tương lai.

Nga là nước xuất khẩu khí đốt lớn nhất thế giới và đứng thứ hai về xuất khẩu dầu. Dù đã giảm bớt sự phụ thuộc vào Nga, mỗi tuần, EU đều phải chi hàng tỷ USD nhập năng lượng từ nước này. Điều đó khiến EU rơi vào thế khó khi họ đã thanh toán tiền mua dầu, khí đốt, than đá cho Moscow.

Điện Kremlin vẫn bội thu nhờ giá năng lượng tăng mạnh, ngay cả khi các nước phương Tây hạn chế mua dầu Nga. Điển hình như giá dầu thô Brent đang tăng 60% so với cùng kỳ năm ngoái.

Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí sạch có trụ sở ở Phần Lan cho biết, trong 100 ngày nổ ra cuộc chiến giữa Nga và Ukraine, Nga đã thu về 98 tỷ USD từ xuất khẩu nhiên liệu hóa thạch. Trong đó, quá nửa thu nhập đến từ EU, khoảng 60 tỷ USD.

Một số quốc gia trong EU đang có ý định cắt giảm sự phụ thuộc năng lượng từ Nga nhưng quá trình này có thể mất nhiều năm. Theo Eurostat thống kê, lượng khí đốt, lượng dầu nhập khẩu từ Nga năm 2020 của khối này lần lượt là 41%, 36%.

Xuất khẩu dầu Nga sang EU sẽ giảm đến 90% vào cuối năm nay (Ảnh: Reuters).

Hồi tháng 5, EU thông qua lệnh cấm nhập khẩu phần lớn lượng dầu từ Nga. Tuy nhiên, điều này không dễ thực hiện vì dầu được vận chuyển bằng đường ống nên các quốc gia không giáp biển với Hungary và Slovenia khó tiếp cận nguồn cung thay thế.

"Nga đã bán năng lượng cho phương Tây ít hơn nhưng doanh thu từ dầu và khí đốt của họ vẫn ở mức cao nhất mọi thời đại. Do đó, thặng dư tài khoản vãng lai của Nga đạt kỷ lục", ông Max Hess, thành viên Viện Nghiên cứu Chính sách Đối ngoại nói.

Ngân hàng trung ương Nga cho biết, 5 tháng đầu năm nay, thặng dư tài khoản vãng lai của quốc gia này đạt hơn 110 tỷ USD, gấp 3,5 lần cùng kỳ năm ngoái.

Kiểm soát vốn chặt chẽ

Các biện pháp vốn chặt chẽ của chính phủ Nga đang góp phần làm tăng giá trị của đồng rúp. Không những thế, Moscow cũng giảm nhập khẩu hàng hóa từ quốc gia khác.

"Giới chức trách đã kiểm soát vốn nghiêm ngặt sau khi các nước phương Tây áp các lệnh trừng phạt lên Nga. Kết quả là dòng tiền chủ yếu đến từ xuất khẩu nhưng dòng vốn chảy ra ngoài ít hơn. Điều này đã làm gia tăng sức mạnh cho đồng rúp", ông Nick Stadtmiller, giám đốc chiến lược tại Medley Global Advisors, nhận định.

Hiện tại, Nga đã Nga nới lỏng một số biện pháp kiểm soát vốn và hạ lãi suất trong nỗ lực làm suy yếu đồng rúp. Vì đồng tiền mạnh hơn sẽ làm tổn hại đến tài khoản của quốc gia.

Một trong những lệnh trừng phạt khắt khe là Nga bị loại bỏ khỏi hệ thống thanh toán quốc tế SWIFT và bị chặn giao dịch quốc tế bằng đồng USD và euro. Về cơ bản, Nga có thể tích trữ lượng dự trữ ngoại hối lớn để củng cố đồng rúp nhưng lại không thể sử dụng khoản đó để phục vụ cho nhu cầu nhập khẩu.

"Sức mạnh của đồng rúp liên quan đến thặng dư trong cán cân thanh toán tổng thể. Chúng được thúc đẩy bởi các yếu tố ngoại sinh liên quan đến các lệnh trừng phạt, giá hàng hóa, chính sách hơn là các xu hướng kinh tế vĩ mô", ông Themos Fiotakis, người đứng đầu FX cho biết.

Giữa tháng 5, Bộ Kinh tế Nga dự báo tỷ lệ thất nghiệp của nước này sẽ đạt 7% trong năm nay và khó trở lại mức như năm 2021 trước năm 2025.

Kể từ khi chiến sự ở Ukraine bùng nổ, hàng nghìn công ty quốc tế đã rời khỏi Nga. Kéo theo đó là lượng lớn người Nga thất nghiệp. Cơ quan thống kê liên bang Rosstat (Nga) cho biết, đầu tư nước ngoài đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng và tỷ lệ nghèo đói tăng gấp đôi trong 5 tuần đầu tiên của cuộc chiến.

"Đồng rúp không còn là một chỉ báo cho sức khỏe của nền kinh tế", ông Hess, thành viên tại Viện Nghiên cứu Chính sách Đối ngoại nói. Theo thống kê, quý I/2022, 21 triệu người Nga đang sống trong cảnh nghèo đói, tăng từ mức 12 triệu người trước đó.

Hiện tại, những hoài nghi được đặt ra về sức mạnh thật sự của đồng rúp. Còn ông Fiotakis cho rằng: "Sự tăng giảm của đồng rúp sẽ phụ thuộc vào tình hình địa chính trị và các chính sách từ phía Moscow".

Tác giả: An Nhi