Quyết định được đưa ra ngày 31/10 tại cuộc họp chính sách tiền tệ dựa trên nhận định rằng nền kinh tế Nhật Bản đang trên đà phục hồi và các doanh nghiệp cũng như cá nhân đã trở nên dễ chấp nhận hơn đối với việc tăng lãi suất ở một mức độ nhất định, mặc dù ngân hàng có ý định tiếp tục nới lỏng tiền tệ.

Từ lâu đã quen với lãi suất gần bằng 0, nền kinh tế Nhật Bản đang tiến gần hơn đến việc quay trở lại một thế giới trong đó “lãi suất tồn tại”. “Các khoản thế chấp có lãi suất cố định có thể tăng ở một mức độ nào đó, nhưng nhìn chung tôi không thấy lãi suất tăng đáng kể”, Thống đốc BoJ Kazuo Ueda bày tỏ quan điểm của ông rằng tác động của việc tăng lãi suất lên các hộ gia đình. lãi suất dài hạn do việc sửa đổi chính sách gây ra sẽ bị hạn chế.

Nhật Bản đang trong thời kỳ lãi suất thấp kể từ sự sụp đổ của nền kinh tế bong bóng. Đặc biệt, lãi suất này đã ở mức cực thấp kể từ năm 2013, khi BoJ đưa ra chính sách nới lỏng tiền tệ quy mô lớn, trong đó họ mua một lượng lớn trái phiếu chính phủ Nhật Bản (JGB). Sự gia tăng gần đây của lãi suất dài hạn đã dẫn đến sự gia tăng lãi suất cho vay mới.

Ba ngân hàng lớn, bao gồm MUFG Bank Ltd., đều nâng cơ sở lãi suất thế chấp cố định – liên quan đến lãi suất dài hạn – có hiệu lực từ tháng 11. Đây là tháng thứ tư liên tiếp họ tăng lãi suất cuối cùng đối với các hợp đồng cho vay nhằm ứng phó các diễn biến như BoJ nâng trần lãi suất JGB dài hạn lên 1% vào tháng Bảy.

Ngân hàng Mizuho Bank Ltd. đã tăng lãi suất cơ bản dài hạn - lãi suất chuẩn cho các khoản vay dành cho doanh nghiệp - từ 1,45% lên 1,5% vào giữa tháng 10, tháng tăng thứ ba liên tiếp. Lãi suất này sẽ đạt mức cao nhất kể từ tháng 5/2011 nếu vượt quá 1,5%.

Thu nhập của doanh nghiệp sẽ ảnh hưởng đến việc tăng lương, điều này rất cần thiết để tăng giá bền vững. Thống đốc Ueda cho biết: “Tổng thu nhập của doanh nghiệp khá cao và chúng tôi có thể mong đợi mức lương sẽ tăng vào năm tới”, cho thấy niềm tin của ông rằng việc tăng lãi suất, miễn là trong phạm vi chính sách tiền tệ hiện tại, sẽ không có tác động lớn đến thu nhập của doanh nghiệp.

Tác động của việc tăng lãi suất không phải tất cả đều tiêu cực. Lãi suất thị trường cao hơn dự kiến sẽ cải thiện lợi suất của các sản phẩm tài chính.

Công ty Bảo hiểm Nhân thọ Sumitomo đã tăng lãi suất giả định - lợi suất đã hứa với các chủ hợp đồng - đối với một số chương trình bảo hiểm hưu trí cá nhân của mình vào tháng 10, trong khi Công ty Bảo hiểm Nhân thọ Meiji Yasuda đã tăng lãi suất đối với một số hợp đồng bảo hiểm trọn đời.

Các ngân hàng, nơi thu nhập từ lãi là nguồn thu chính, cũng dự kiến sẽ điều chỉnh lãi suất, chẳng hạn như lãi suất tiền gửi cố định. Lợi suất trái phiếu nhắm vào các nhà đầu tư bán lẻ được điều chỉnh thường xuyên và xu hướng tăng lãi suất sẽ tạo ra động lực thuận lợi cho đầu tư cá nhân.

Tuy nhiên, Nhật Bản nói chung có tỷ lệ nợ trên Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) lớn nhất trong số các nước phát triển, vào khoảng 260%.

Theo Bộ Tài chính, chi phí trả nợ quốc gia đang tăng cao do lãi suất tăng. Những chi phí như vậy trong ngân sách ước tính cho năm tài chính 2024 là khoảng 28 nghìn tỷ Yên, cao hơn 10% so với thời điểm đầu năm tài chính 2023.

Các chuyên gia nói rằng khi lãi suất phản ánh sức mạnh của nền kinh tế, các cá nhân và doanh nghiệp sẽ tích cực hơn trong tiêu dùng và đầu tư để đón đầu những đợt tăng lãi suất trong tương lai, tạo ra một hiệu ứng dây chuyền sẽ kích thích nền kinh tế hơn nữa.

Ông Ueda nhận định: “Liệu tiền lương có tiếp tục tăng năm tới hay không sẽ là vấn đề then chốt”.  Một số người trên thị trường coi chính sách không đặt ra mức trần cụ thể là con đường để BoJ thu hẹp quy mô nới lỏng tiền tệ quy mô lớn của mình.

Báo cáo triển vọng của BoJ công bố ngày 31/10 dự báo tỷ lệ lạm phát của chỉ số giá tiêu dùng là 1,7% trong năm tài chính 2025, khi giá tài nguyên dự kiến sẽ ổn định. Tỷ lệ này đang tiệm cận mức 2% mà BoJ hướng tới.

Nếu việc tăng giá kéo dài đi kèm với tăng lương có thể được dự đoán trước thì việc chấm dứt lãi suất âm và kiểm soát đường cong lợi suất sẽ trở thành hiện thực.

Teppei Ino, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu thị trường toàn cầu tại Ngân hàng MUFG tại Tokyo, đã phân tích động thái của BoJ và cho rằng: “BoJ có thể thực hiện một bước hướng tới sửa đổi chính sách toàn diện vào đầu năm tới”./.

Tác giả: Nguyễn Tuyến