Chung cư nhà ở xã hội ở phường Thắng Tam (thành phố Vũng Tàu) vừa mới xây dựng xong, dự kiến sẽ bàn giao một phần cho các hộ dân bị giải tỏa trong dự án Công viên hồ Bàu Sen thuộc địa bàn phường. (Ảnh: Đoàn Mạnh Dương/TTXVN)

Xây dựng nhà trái phép là vấn nạn chung ở khắp các tỉnh, thành trong cả nước và diễn ra nghiêm trọng hơn ở những địa phương có tốc độ đô thị hóa nhanh như thành phố Vũng Tàu.

Giữa năm 2021, thành phố Vũng Tàu đã ban hành một nghị quyết chuyên đề rất mạnh mẽ để ngăn chặn tình trạng trên nhưng để giải quyết tận cùng của vấn đề thì riêng thành phố Vũng Tàu khó có thể thực hiện.

Xử lý quyết liệt…

Điểm sáng của tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu được đề cập tại Lễ kỷ niệm 30 năm thành lập tỉnh diễn ra vào ngày 18/12/2021 là địa phương có tốc độ đô thị hóa rất cao, đạt tới 60% so với bình quân cả nước là 40%.

Tuy nhiên, tại thành phố Vũng Tàu, tình trạng đô thị hóa diễn ra chưa thực sự như mong muốn của chính quyền địa phương. Xây dựng nhà trái phép, không phép xẩy ra nhiều năm qua dù chính quyền luôn quyết liệt ngăn chặn nhưng vẫn không xuể đã phá vỡ các quy hoạch.

Hệ lụy nhãn tiền là ngập lụt, ô nhiễm môi trường, đường ngõ chật chội khó ứng cứu khi cháy nổ xảy ra, không đảm bảo đủ trường lớp cho con trẻ học…tại nhiều khu dân cư kiểu “xóm liều”, tạm bợ ở khắp các phường 10, 11, 12.

Kiến trúc đô thị của thành phố Vũng Tàu đã bị méo mó đi rất nhiều và thành phố này sẽ rất khó hoặc mất nhiều tiền của, công sức để khắc phục. Giải pháp cuối cùng thường được áp dụng những năm qua là chấp nhận hiện trạng, điều chỉnh lại quy hoạch rồi tiến hành chỉnh trang.

Theo số liệu thống kê của thành phố Vũng Tàu, mặc dù mất mấy tháng dịch bệnh COVID-19, tính từ ngày 1/1 đến ngày 30/12/2021, toàn thành phố đã xử lý 476 trường hợp vi phạm hành chính liên quan đến lĩnh vực đất đai (xây nhà trên đất nông nghiệp, đất không phù hợp quy hoạch sử dụng đất) xảy ra chủ yếu tại các địa bàn phường 10, 11, 12, trong đó, ban hành quyết định xử lý vi phạm hành chính 428 trường hợp với tổng số tiền hơn 3,9 tỷ đồng và ban hành 80 quyết định cưỡng chế.

Từ đầu năm 2022 đến nay, số vụ vi phạm liên quan đến lĩnh vực đất đai đã giảm hơn nhưng cũng có tới 191 hồ sơ vi phạm, trong đó Ủy ban Nhân dân thành phố Vũng Tàu đã xử phạt 148 trường hợp với số tiền phạt hơn 1,1 tỷ đồng, đồng thời ban hành 118 quyết định cưỡng chế. Ngoài ra còn xử lý tại hiện trường, ngăn chặn kịp thời hơn 100 trường hợp khác.

Trước thực trạng số vụ việc vi phạm ngày càng gia tăng với số lượng rất lớn, ngày 4/5/2021, Thành ủy Vũng Tàu đã ban hành Nghị quyết 03 về “tăng cường kỷ luật, kỷ cương của Đảng trong việc xử lý tổ chức Đảng và đảng viên vi phạm pháp luật trong lĩnh vực quản lý, sử dụng đất và trật tự xây dựng.”

Trưởng Ban Tuyên giáo Thành ủy Vũng Tàu Trần Ngọc Hà cho biết tinh thần của Nghị quyết 03 là xử lý bất cứ đối tượng nào vi phạm và khẳng định “không có vùng cấm”. Đây là Nghị quyết thể hiện quyết tâm chính trị rất cao của thành phố Vũng Tàu trong lập lại trật tự xây dựng, quản lý đất đai trên địa bàn với việc quy định rõ trách nhiệm của tổ chức đảng và mỗi đảng viên.

Ngay sau khi Nghị quyết 03 ban hành, Ủy ban Nhân dân thành phố Vũng Tàu đã cụ thể hóa bằng những giải pháp, hành động quyết liệt. Đó là việc xử lý những cán bộ để xảy ra sai phạm trên địa bàn. Cụ thể, trong năm 2021, Ủy ban Nhân dân thành phố Vũng Tàu đã cách chức 2 chủ tịch phường, điều chuyển 1 chủ tịch phường và 2 phó chủ tịch phường liên quan đến việc buông lỏng quản lý trên địa bàn để xảy ra tình trạng vi phạm trật tự đô thị. Công an thành phố Vũng Tàu cũng khởi tố 5 đối tượng là cán bộ, công chức có hành vi vi phạm, nhận tiền để làm lơ cho tình trạng xây dựng trái phép.

Ông Vũ Hồng Thuấn, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân Tp.Vũng Tàu cho biết trước đây, khi lực lượng chức năng phát hiện việc xây dựng trái phép thì chỉ dừng lại việc lập biên bản, ra quyết định xử phạt hộ gia đình, cá nhân vi phạm, yêu cầu phục hồi lại nguyên trạng thì hiện nay sẽ phạt cả chủ thầu, công nhân xây dựng, các cửa hàng kinh doanh vật liệu xây dựng, hộ dân liền kề tiếp tay cho hành vi vi phạm (như: cho sử dụng điện, nước để phục vụ thi công).

Còn riêng đối với các trường hợp có hành vi hủy hoại đất, sử dụng đất sai mục đích, tái phạm, bất hợp tác, ủy ban nhân dân thành phố sẽ kiến nghị sở tài nguyên và môi trường thu hồi giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.

Nhưng nguy cơ còn nguyên

Tuy thành phố Vũng Tàu đã xử lý tình trạng xây dựng trái phép rất quyết liệt, số vụ vi phạm từ đầu năm 2022 đến nay đã giảm xuống nhưng nhu cầu nhà ở của người dân nghèo tại địa bàn hiện vẫn đang rất lớn. Người dân không đủ tiền mua nhà dự án thương mại đã mua đất nông nghiệp, sổ chung, hoặc giấy tay với giá rẻ để xây nhà ở rất nhiều và chỉ chờ là cơ hội là bùng phát.

Một góc khu nhà ở xã hội trên đường Nguyễn Hữu Cảnh (phường Thắng Nhất, thành phố Vũng Tàu). (Ảnh: Đoàn Mạnh Dương/TTXVN)

Theo Ủy ban Nhân dân thành phố Vũng Tàu, hiện toàn thành phố đang có hơn 47.000 dân đang ở thuê mướn trong các phòng trọ. Thực tế, trong đợt thực hiện Chỉ thị 16 phòng chống COVID-19 của Thủ tướng từ tháng 7-9/2021, thành phố Vũng Tàu đã có hàng chục nghìn công nhân, người lao động đang ở nhà trọ, thuê mướn có đơn xin hỗ trợ.

Những con số khổng lồ, những gánh nặng xã hội trên đang đặt ra bài toán rất nan giải cho thành phố Vũng Tàu bởi nếu không tháo gỡ được thì người dân nghèo không có nhà ở ổn định và còn thiệt hại hơn khi bị cưỡng chế do xây dựng trái phép.

Còn thành phố sẽ tốn nhiều công, của, thời gian và thậm chí mất cán bộ trong ngăn chặn người dân lén lút xây dựng trái phép. Về lâu dài, nhiều hệ lụy khác sẽ phát sinh như xung đột giữa người dân với chính quyền tăng; đào bới, đập phá làm lại đường, xây dựng công trình công cộng để chỉnh trang đô thị; quỹ đất cạn kiệt dần…

Đây đang là nút thắt quan trọng nhất nếu không tháo gỡ được thì thành phố Vũng Tàu nói riêng cũng như cả tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu nói chung sẽ khó thực hiện được mô hình kinh tế tuần hoàn mà địa phương này đang khởi xướng.

Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân thành phố Vũng Tàu Vũ Hồng Thuấn cho rằng ngoài quỹ đất dành cho tái định cư, cũng cần phải xây dựng quỹ nhà ở xã hội mới ngăn chặn được tận gốc tình trạng xây dựng trái phép trên địa bàn, ổn định cuộc sống người dân, từ đó, sẽ tạo ra một nguồn lực rất lớn về sức người, sức của và không gian cho phát triển bền vững kinh tế-xã hội tại địa phương./.

Tác giả: Đoàn Mạnh Dương