Nghịch cảnh nơi tiêm mũi tăng cường, nơi thiếu hụt vắc-xin

Đứng trước bờ vực của một làn sóng Covid-19 tồi tệ, Mỹ và châu Âu đang triển khai một loạt các biện pháp khuyến khích người dân đi tiêm chủng. Ngoài ra, 2 khu vực này cũng đang xem xét việc tiêm liều vắc-xin tăng cường cho các nhóm dễ bị tổn thương.

Trong khi đó, trên khắp thế giới, hàng trăm triệu người vẫn đang chờ được tiêm liều vắc-xin Covid-19 đầu tiên. Viễn cảnh về khả năng miễn dịch trên diện rộng dường như vẫn là điều xa vời.

Người dân đăng ký tiêm vắc-xin Covid-19 tại một bệnh viện ở Nairobi. Chưa đến 2% dân số Kenya được tiêm chủng đầy đủ. Ảnh: CNN

Các tổ chức quốc tế, tổ chức cứu trợ nhân đạo, chuyên gia về bệnh truyền nhiễm và các nhà đạo đức đều cảnh báo rằng, các quốc gia không nên tiêm mũi vắc-xin Covid-19 tăng cường cho đến khi có thêm dữ liệu về việc nó có cần thiết hay không. Thay vào đó, các tổ chức và chuyên gia kêu gọi các nước dư thừa vắc-xin nên tặng vắc-xin cho các quốc gia nghèo hơn, những nơi đang thiếu hụt nguồn cung trong bối cảnh số ca mắc bệnh tăng cao.

Ngày 4/8, Tổng giám đốc Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) Tedros Adhanom Ghebreyesus đã kêu gọi tạm hoãn tiêm mũi vắc-xin thứ ba cho đến ít nhất là cuối tháng 9, với mục tiêu 10% dân số của mỗi quốc gia được tiêm chủng cho tới thời điểm đó.

“Tôi hiểu mối lo ngại của tất cả các nước trong việc bảo vệ người dân trước biến thể Delta. Chúng ta không nên chấp nhận việc các quốc gia đã sử dụng hầu hết nguồn cung vắc-xin toàn cầu, thậm chí sẽ còn sử dụng nhiều hơn nữa trong khi những người dễ bị tổn thương nhất trên thế giới vẫn chưa được bảo vệ”, ông Tedros nói.

Theo WHO, các nước thu nhập cao đã tiêm gần 100 liều vắc-xin cho mỗi 100 người, trong khi con số này tại các nước thu nhập thấp là 1,5 liều vắc-xin cho mỗi 100 người do thiếu nguồn cung.

“Chúng ta cần một sự đảo ngược khẩn cấp, vắc-xin cần được chuyển đến phần lớn các nước thu nhập thấp, thay vì các nước thu nhập cao”, người đứng đầu WHO nói, đồng thời kêu gọi các nhà lãnh đạo nhóm G20, bao gồm Mỹ và EU, cần hành động nhiều hơn để cải thiện khả năng tiếp cận vắc-xin trên toàn cầu.

Bỏ qua lời kêu gọi của WHO, Đức và Pháp nói rằng họ sẽ thúc đẩy kế hoạch tiêm mũi nhắc lại cho những người dễ bị tổn thương, trong khi vẫn đảm bảo thực hiện các cam kết tặng vắc-xin.

Andrea Taylor, chuyên gia tại Trung tâm Đổi mới Y tế Toàn cầu của Đại học Duke, nói với CNN rằng, việc ưu tiên tiêm liều tăng cường hơn việc ngăn chặn lây nhiễm trên toàn cầu sẽ khiến người dân, kể cả những người ở các nước có thu nhập cao, rơi vào tình thế nguy hiểm hơn.

“Nếu các quốc gia như Đức, Mỹ và Anh lựa chọn tiêm mũi thứ ba trước khi đảm bảo các cộng đồng trên toàn thế giới đều được tiếp cận với 2 liều vắc-xin, vấn đề thực sự chưa được giải quyết. Điều này giống như dán một miếng băng lên một vết thương lớn”, Taylor nói.

Theo chuyên gia Taylor, trong số 4 khu vực chính sản xuất vắc-xin với quy mô lớn trên thế giới bao gồm Mỹ, Liên minh châu Âu (EU), Ấn Độ và Trung Quốc, EU là khu vực xuất khẩu ít vắc-xin nhất. Điều này xảy ra ngay cả khi Ấn Độ dừng xuất khẩu vắc-xin sau làn sóng Covid-19 nghiêm trọng vừa qua.

Mặc dù EU đã đưa ra những cam kết lớn, nhưng rất khó để theo dõi việc chia sẻ vắc-xin của khu vực này. Ngay cả Phó chủ tịch Ủy ban châu Âu Josep Borrell cũng cho biết, khối này còn thiếu hụt rất nhiều so với 200 triệu liều vắc-xin mà họ cam kết chia sẻ cho tới cuối năm nay.

Người phát ngôn của Ủy ban châu Âu nói rằng, tính đến ngày 2/8, EU đã tài trợ 7,1 triệu liều vắc-xin cho các nước đối tác, trong đó có 1,59 triệu liều thông qua COVAX, chương trình chia sẻ vắc-xin toàn cầu do Liên Hợp Quốc hậu thuẫn nhằm đáp ứng nhu cầu của các nước có thu nhập thấp hơn. “Chúng tôi tin tưởng rằng các quốc gia thành viên sẽ nỗ lực hết sức để đạt được cam kết chia sẻ 200 triệu liều vắc-xin”, người phát ngôn của Ủy ban châu Âu nói thêm.

Ngoại trưởng Anh Dominic Raab mới đây thông báo rằng nước này bắt đầu cung cấp 9 triệu liều vắc-xin cho thế giới. Đây là lô vắc-xin đầu tiên trong số 100 triệu liều mà Thủ tướng Boris Johnson cam kết chia sẻ tại Hội nghị Thượng đỉnh G7 vào tháng 7 ở Cornwall, Anh.

Mặc dù Mỹ vẫn chưa công bố chương trình tiêm chủng tăng cường, Thư ký báo chí Nhà Trắng Jen Psaki đã từ chối lời kêu gọi của WHO, nói rằng: “Chúng tôi cảm thấy rằng đó là một lựa chọn sai lầm và chúng tôi có thể làm cả hai (tiêm mũi tăng cường và chia sẻ vắc-xin-ND)”. Chính quyền Tổng thống Joe Biden tuần trước thông báo đã chuyển giao hơn 110 triệu liều vắc-xin cho thế giới, phần lớn được chia sẻ thông qua COVAX, con số lớn hơn bất kỳ quốc gia nào khác.

Tuy nhiên, đó vẫn là một lượng vắc-xin nhỏ so với 11 tỷ liều vắc-xin mà WHO cho là cần thiết để chấm dứt đại dịch. Cho đến nay, COVAX đã chuyển giao 188,1 triệu liều vắc-xin đến 138 quốc gia, theo dữ liệu từ Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF).

Chấm dứt đại dịch – vấn đề của toàn cầu, không chỉ riêng nước nào

WHO và các cơ quan y tế công cộng khác cho rằng, không ai an toàn cho đến khi mọi người đều an toàn vì virus SARS-CoV-2 lưu hành càng lâu mà không được kiểm soát, thì khả năng xuất hiện các biến thể mới có thể kháng vắc-xin càng lớn. Mặc dù vậy, phương Tây vẫn tiếp tục tập trung vào “cuộc chạy đua vắc-xin” và coi việc chấm dứt đại dịch là một vấn đề trong nước, thay vì quốc tế.

70% người trưởng thành ở Mỹ và EU đã được tiêm ít nhất 1 liều vắc-xin Covid-19, trong khi đó, con số này ở châu Phi còn chưa đến 4%, chiếm khoảng 50 triệu người trong số 1,3 tỷ dân.

Nguồn cung vắc-xin cho châu Phi đã bắt đầu tăng lên sau khi việc chuyển giao bị đình trệ. Các quan chức của Liên minh châu Phi hôm 5/8 cho biết, họ đã bắt đầu nhận được những lô hàng đầu tiên của vắc-xin Johnson & Johnson, nhưng nhu cầu vẫn vượt xa so với nguồn cung.

Một tài liệu nội bộ của bị rò rỉ vào tuần trước của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Mỹ cho rằng, “cuộc chiến chống đại dịch đã thay đổi” khi đối mặt với biến thể Delta. Các chuyên gia cho biết, các nước giàu có đang tập trung vào việc bảo vệ người dân của họ. Tuy nhiên, nếu Mỹ và EU thực hiện chiến lược “cây gậy và củ cà rốt” nhằm thúc đẩy việc tiêm chủng, họ cũng không thể ngăn chặn virus tiếp tục lây lan ở những nước khác trên thế giới, các chuyên gia cảnh báo.

Trong tháng 7, các quan chức Mỹ đã kêu gọi những người dân Mỹ chần chừ tiêm vắc-xin đi tiêm chủng thông qua một loạt các biện pháp khuyến khích như chuyến taxi miễn phí và thưởng tiền mặt. Tuy nhiên, khi những biện pháp đó không hiệu quả, họ bắt đầu triển khai nhiều biện pháp bắt buộc. Tổng thống Biden đã yêu cầu tất cả các nhân viên làm việc trong chính quyền liên bang phải tiêm vắc-xin hoặc xét nghiệm thường xuyên.

Trong cùng khoảng thời gian đó, một số chính phủ châu Âu, bao gồm Pháp, Đức và Hy Lạp, bắt đầu triển khai các yêu cầu tiêm chủng. Tại Pháp, việc yêu cầu người dân có “thẻ y tế” – bằng chứng về việc đã tiêm chủng để được vào viện bảo tàng, nhà hát, quán cà phê và các địa điểm công cộng đã đẩy số lượng đăng ký tiêm vắc-xin lên mức cao kỷ lục.

Mặc dù vậy, tỷ lệ tiêm chủng và mức độ do dự vắc-xin vẫn rất chênh lệch giữa các nước Châu Âu, giống như ở các bang của Mỹ.

Maureen Kelley, thành viên của ủy ban đạo đức của WHO về nghiên cứu Covid-19, cho rằng, thật trớ trêu khi Mỹ phải đưa ra các biện pháp khuyến khích để thuyết phục người dân đi tiêm chủng, trong khi người dân ở những nơi khác đang rất mong chờ tiêm vắc-xin.

“Cuộc chiến hiện tại ở Mỹ là chống lại sự do dự vắc-xin. Ở các nước nghèo hơn, có những nhân viên y tế không thể tiếp cận với vắc-xin và họ đang phải chăm sóc cho bệnh nhân Covid-19”, bà Kelley nói.

Bà Kelley hy vọng rằng, các quốc gia giàu có với tỷ lệ tiêm chủng cao, sẽ nhận ra sự cần thiết của việc chia sẻ vắc-xin trước sự đe dọa của các biến thể mới có thể xuất hiện trong tương lai.

Tác giả: CTV Mai Trang