Thời gian qua, có một thực trạng tồn tại vẫn chưa được khắc phục là số lượng doanh nghiệp sau khi cổ phần hóa phải chuyển về Tổng công ty Đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) chiếm tỷ lệ rất thấp so với mục tiêu đề ra. Nguyên nhân của thực trạng này chủ yếu lại do vấn đề e ngại của người đứng đầu doanh nghiệp.

Thống kê mới nhất của Bộ Tài chính cho thấy, việc bàn giao các doanh nghiệp sau cổ phần hóa về SCIC còn chậm, đặc biệt giai đoạn 2016 - 2017, danh mục là 62 doanh nghiệp phải bàn giao nhưng thực tế chỉ bàn giao được 37 doanh nghiệp. Trong 8 tháng đầu năm nay mới có 4 doanh nghiệp được bàn giao.

Ông Đặng Quyết Tiến - Cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp, Bộ Tài chính cho biết: "Nguyên nhân ở đây là vấn đề e ngại của người đứng đầu doanh nghiệp. Họ sợ về tổ chức doanh nghiệp lúc đó sẽ tiến hành quản lý theo mô hình doanh nghiệp, công khai minh bạch theo cơ chế thị trường. Trong khi đó việc đánh giá hiệu quả và quyền lợi của người lãnh đạo doanh nghiệp ở cơ quan, đại diện chủ sở hữu hiện đang làm hai nhiệm vụ vừa là cơ quan chủ sở hữu, vừa quản lý doanh nghiệp nên việc can thiệp sẽ không bị soi kỹ và còn du di về đánh giá hiệu quả gắn với trách nhiệm ban lãnh đạo doanh nghiệp".

Bên cạnh đó là sự quyết tâm của cơ quan đại diện chủ sở hữu. Có thể thấy vẫn còn sự "luyến tiếc" về đơn vị mà mình đã quản lý dẫn đến một số cơ quan "ngại" bàn giao và lấy nhiều lý do khác nhau để trì hoãn mặc dù về SCIC sẽ có thể gia tăng giá trị của doanh nghiệp và thoái vốn tốt hơn.

Hơn thế nữa, khi thành lập Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp, một số cơ quan còn tư tưởng đợi Ủy ban hoạt động để về đây cho tương xứng với vị trí của mình thay vì về SCIC. Tuy nhiên, việc này đã được Bộ Chính trị, Chính phủ công bố rõ, danh mục về Ủy ban là 19 tập đoàn, tổng công ty trong đó có SCIC.

Các doanh nghiệp sau cổ phần hóa cần tiếp tục bàn giao về SCIC để đảm bảo thống nhất một đầu mối quản lý vốn nhà nước. Trong đó, Ủy ban là cơ quan sở hữu cấp trên SCIC, SCIC sẽ tiếp nhận các doanh nghiệp nhỏ. Cần đảm bảo sau năm 2020 - 2021 sẽ thu gọn được đầu mối quản lý DNNN theo đúng yêu cầu quản lý, tách chức năng chủ sở hữu ra khỏi chức năng quản lý nhà nước.

Chia sẻ giải pháp trong thời điểm hiện tại, ông Tiến cho hay: Tới đây, trong Hội nghị đổi mới cơ cấu lại DNNN, Bộ Tài chính sẽ kiến nghị với Thủ tướng chính phủ cho phép những Bộ, ngành xã hội như: Bộ Lao động Thương binh và Xã hội, Bộ Y tế, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch có doanh nghiệp nào phải bàn giao ngay về SCIC. Đối với các Bộ, ngành còn lại, đề nghị giảm bớt việc giao nhiệm vụ thoái vốn cho các Bộ, ngành có doanh nghiệp đã cổ phần hóa và đề nghị bàn giao về SCIC thực hiện để nhanh hơn, hiệu quả hơn, và công khai, minh bạch hơn.

Thực tế trong năm 2017 và 2018, theo danh mục có gần 300 doanh nghiệp phải thoái vốn tuy nhiên kết quả còn hạn chế. Trước mắt, những doanh nghiệp đã cổ phần hóa, đang trong quá trình thoái vốn trong danh mục, năm 2017, năm 2018 chưa thực hiện được thì trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ kiên quyết bàn giao về SCIC. Những doanh nghiệp còn tồn tại về tài chính trong giai đoạn các cơ quan đại diện chủ sở hữu là bộ, ngành, Ủy ban nhân dân quản lý chưa xử lý được thì phải quyết liệt xử lý dứt điểm xong đủ điều kiện bàn giao về SCIC.

Đồng thời, cần rà soát lại danh mục các doanh nghiệp cổ phần hóa trong năm 2019 - 2020 nếu thấy vấn đề mà các Bộ, ngành không làm được thì kiên quyết bàn giao về SCIC. Như vậy mới đảm bảo hiệu quả sử dụng đồng vốn nhà nước và có đầu mối chịu trách nhiệm bởi nếu để các Bộ, ngành quản lý thì việc chịu trách nhiệm vẫn còn “du di”, bởi do quản lý nhà nước nên ít có thời gian quản lý vốn.

Chính vì thế, khi xảy ra sự đổ vỡ, việc quy trách nhiệm rất khó khăn và không rõ ràng. Bên cạnh đó, cần làm theo đúng cơ chế thị trường và công khai minh bạch.

Theo Hải quan