Di sản bị lãng quên

Theo tài liệu lịch sử, năm 1418, Lê Lợi phất cờ khởi nghĩa chống giặc Minh tại huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa. Đi theo tiếng gọi của nghĩa quân Lam Sơn, có chàng trai Lò Khăm Ban, người dân tộc Thái đến từ Mường Ca Da (huyện Quan Hóa ngày nay). Có tài năng võ nghệ và cầm quân, cánh quân của Lò Khăm Ban liên tiếp thắng trận, góp phần đánh đuổi giặc Minh ra khỏi bờ cõi, vua Lê đã phong ông là Thượng tướng thống lĩnh quân.

Đền thờ Khằm Ban hoang vắng, đìu hiu

Khi đất nước sạch bóng giặc, Lò Khăm Ban lập thái ấp ở Mường Ca Da và mất tại đây. Ông được phong là thần Thành Hoàng (bản thổ Thành Hoàng), là vị thần đã có công bảo vệ đất nước, che chở cho dân. Tưởng nhớ công lao của vị anh hùng, người dân lập đền thờ để đời sau thờ phụng.

Sau 5 thế kỷ, huyền thoại về tướng Khằm Ban vẫn là niềm tôn kính và tự hào với người dân nơi đây. Được kỳ vọng là nơi giáo dục truyền thống yêu nước, điểm du lịch tâm linh, song di tích Khằm Ban lại không được xây dựng xứng tầm để trở thành điểm đến của du khách.

Vẻ nhếch nhác của một di tích cấp tỉnh

Khu di tích không có người chăm sóc nên nhếch nhác với đầy rác và lá khô phủ đầy. Vừa qua, huyện đã cho tu sửa lại, ngốn kinh phí hơn 1 tỷ đồng song chỉ xây được một nhà cấp bốn, vẫn chưa có thêm hạng mục nào khác đủ để thay đổi được diện mạo.

Cần một cuộc cách mạng

Tại huyện Quan Hóa, còn hàng loạt các di sản quý khác dù được ca tụng nhiều trong văn vở nhưng địa phương này vẫn chưa đánh thức được tiềm năng.

Phải kể đến các địa danh như hang Phi với hàng chục cỗ quan tài cổ, chứa đựng những giá trị lịch sử - văn hóa chưa được khám phá; hang Co Phường – nơi ghi dấu sự hy sinh của các chiến sĩ dân công hỏa tuyến trong kháng chiến chống thực dân Pháp và các hang Co Phày, Co Luồng, hang Na, hang Dùn...

Ngoài ra, có hệ thống cảnh quan đa dạng với các Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Hu, Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Luông và Khu Bảo tồn hạt trần quý hiếm Nam Động. Quan Hóa cũng nằm trên cung đường khám phá Tây Bắc, kế cận các trung tâm du lịch nổi tiếng như Mai Châu (Hoà Bình), Mộc Châu (Sơn La)… 

Theo dõi qua những năm qua cho thấy huyện miền núi này không có dấu ấn đáng kể nào trên bản đồ du lịch tỉnh nhà. Bài ca tiềm năng vẫn mãi nằm trên giấy, những di sản có thể sẽ ngủ quên cả ngàn năm nữa, nếu ngành chức năng của địa phương không tìm ra lối thoát.

Hang Phi là một trong những di sản quan trọng của huyện Quan Hóa

Là một trong những huyện nghèo của Thanh Hóa, trụ cột kinh tế không có điểm nổi bật, những người đứng đầu cũng mong du lịch sẽ là cứu cánh. Nghị quyết đại hội Đảng bộ huyện Quan Hóa nhiệm kỳ 2015-2020 từng đề ra các mục tiêu về phát triển du lịch với những nội dung gắn du lịch với xóa đói giảm nghèo, chuyển đổi cơ cấu kinh tế. Bước đầu, ngành chức năng đã triển khai các chương trình như Du lịch sinh thái – văn hóa, Đề án du lịch cộng đồng hang Phi. Với cách làm manh mún, thiếu đầu tư, kết quả của các dự án đến nay vẫn là con số 0. 

Theo đề án du lịch cộng đồng đến năm 2025, tầm nhìn 2030, huyện này xác định theo đuổi mô hình du lịch cộng đồng, tham vọng biến hàng loạt bản nghèo thành điểm du lịch như bản Hang, bản Vinh Quang, bản En…

Bà Phạm Thị Lượng, Phó Chủ tịch UBND huyện Quan Hóa nói huyện mong muốn phát triển du lịch thành ngành mũi nhọn, nhưng rào cản lớn nhất vẫn là vì nghèo. Do không đủ nguồn lực đầu tư bài bản và đánh thức tiềm năng của các di sản.

Song, có thể nói để trở thành một huyện du lịch như kỳ vọng, địa phương không chỉ cần tiền, mà quan trọng hơn hết vẫn là tài năng, tâm huyết và tư duy của những người đứng đầu huyện Quan Hóa nói riêng và tỉnh Thanh Hóa nói chung.

 Lương Diễn