Người di cư vượt sông Rio Grande để vào Mỹ từ thành phố Matamoros, bang Tamaulipas, Mexico, ngày 11/5/2023. Ảnh: AFP/TTXVN

Laken Riley, một sinh viên ngành điều dưỡng 22 tuổi, đã tham gia chạy bộ vào ngày 22/2 tại Đại học Georgia ở thành phố Athens, bang Georgia (Mỹ). Cô không bao giờ trở lại phòng của mình. Người ta tìm thấy cô đã chết cùng ngày hôm đó trong một cánh rừng trong khuôn viên trường. Ngày hôm sau, José Antonio Ibarra, một người Venezuela 26 tuổi vượt biên trái phép vào tháng 9/2022, đã bị bắt và bị buộc tội giết người. Vào thời điểm đó, vụ giết hại Riley đã trở thành vũ khí chính trị.

“Cuộc xâm lăng biên giới đang hủy hoại đất nước của chúng ta và giết chết công dân của chúng ta!”, cựu Tổng thống Donald Trump đăng trên mạng xã hội Truth Social, gọi Ibarra là “quái vật”. Mặc dù các nghiên cứu phủ nhận bất kỳ mối tương quan nào giữa nhập cư và tội phạm, ông Trump đã sử dụng lại kịch bản bài ngoại, từng mở đường cho ông vào Nhà Trắng năm 2016. Biên giới đã trở thành chiến trường trong cuộc bầu cử tổng thống tháng 11. Việc cả tổng thống đương nhiệm Biden và  cựu Tổng thống Trump đều quyết định đến thăm bờ sông Rio Grande vào ngày 29/2 là bằng chứng cho điều này.

Có nhiều vấn đề nằm trong chương trình nghị sự của cuộc bầu cử ngày 5/11. Nền kinh tế, vấn đề nạo phá thai, mất an ninh, tuổi cao của các ứng cử viên, những rủi ro đối với nền dân chủ, các cáo buộc hình sự chống lại cựu tổng thống Trump và thậm chí cả chính sách đối ngoại - vốn hiếm khi ảnh hưởng đến cử tri - đều có thể ảnh hưởng tới kết quả. Tuy nhiên, cử tri Mỹ vẫn coi nhập cư là vấn đề chính của đất nước, theo một cuộc thăm dò của Viện Gallup được công bố vào tuần trước. Khoảng 28% cử tri được hỏi (trong đó có 57% đảng viên Đảng Cộng hòa) cho rằng đây là vấn đề quan trọng nhất mà nước Mỹ đang phải đối mặt. Đây được cho là một phản ứng diễn ra sau làn sóng vượt biên bất hợp pháp trong nhiệm kỳ của Tổng thống Biden, đạt mức cao kỷ lục 250.000 người vào tháng 12.

Đám tang sinh viên Laken Riley, vào ngày 1/3/2024. Ảnh: Atlanta Journal

Thị trường lao động Mỹ đã hấp thụ (và cần) lao động phổ thông từ nước ngoài. Tình trạng nhập cư phần nào giải thích sức mạnh của nền kinh tế Mỹ và khả năng chống chọi bất ngờ của nước này trước việc tăng lãi suất. Tuy nhiên, sự xuất hiện ồ ạt của người nhập cư cũng đã làm quá tải các dịch vụ xã hội ở nhiều thành phố. Ngay cả thị trưởng đảng Dân chủ của các thành phố như New York, Chicago và Denver cũng đã gióng lên hồi chuông cảnh báo.

Đảng Dân chủ nhận thức được rằng vấn đề này có thể ảnh hưởng đến cơ hội tái đắc cử của ông Biden. Vì lý do này, tổng thống đã quyết định "tấn công", như đã thấy trong chuyến thăm của ông tới Brownsville (Texas) hôm 29/2. Đội mũ lưỡi trai màu đen và không đeo cà vạt, ông đi bộ cùng các nhân viên Biên phòng dọc theo bờ sông Rio Grande, nơi được coi là biên giới tự nhiên giữa Mỹ và Mexico. Ông cũng đã gặp gỡ các nhân viên hải quan, sĩ quan biên phòng, nhân viên phụ trách tị nạn cũng như các thẩm phán nhập cư.

Cách đó khoảng 500km, cựu Tổng thống Trump cũng quan sát từ phía sau hàng rào thép gai trên bờ sông ở Eagle Pass, nơi đã trở thành tâm điểm trong cuộc chiến chính trị về kiểm soát nhập cư giữa chính phủ liên bang và Thống đốc Texas Greg Abbott - người đi cùng ông Trump.

Cả hai ông Trump và Biden đều đi đến cùng một kết luận. Hệ thống nhập cư của Mỹ đã bị phá vỡ và tình hình không bền vững: “Chuyện thực sự đơn giản. Đã đến lúc phải hành động. Đã lâu rồi không hành động”, ông Biden giải thích ngắn gọn cốt lõi của vấn đề.

Những người vượt biên bất hợp pháp xin tị nạn khi họ bị giam giữ. “Quá trình đưa ra quyết định về yêu cầu tị nạn phải mất từ 5 đến 7 năm. Bây giờ, tất cả các bạn ở đây đều biết điều đó, nhưng người dân khắp đất nước không hiểu điều đó. Thế là quá dài”, ông Biden tiếp tục, “Điều này khuyến khích nhiều người đổ tới Mỹ hơn”.

Đảng Dân chủ và Đảng Cộng hòa đã nhất trí về dự luật An ninh Biên giới lưỡng đảng nhằm cung cấp nhiều nguồn lực hơn cho các dịch vụ nhập cư và theo ông Biden, điều đó sẽ cho phép các trường hợp được xử lý chỉ trong 6 tháng. Những người nhập cư sẵn sàng trả hàng ngàn USD cho các băng nhóm tội phạm để vào Mỹ vì họ biết rằng có thể phải mất nhiều năm trường hợp của họ mới được xét xử.

Người di cư vượt sông Rio Grande để vào Mỹ từ thành phố Matamoros, bang Tamaulipas, Mexico, ngày 11/5/2023. Ảnh: AFP/TTXVN

Nếu quá trình này được đẩy nhanh, “điều đó sẽ có tác dụng răn đe nghiêm trọng đối với những người tiến về phía bắc [tức vượt biên vào Mỹ]”, ông Biden lập luận khi tới thăm trung tâm chỉ huy Tuần tra Biên giới Brownsville.

“6 tháng và 7 năm… hai điều khác nhau”, ông nói. “Họ sẽ không trả cho các băng đảng hàng nghìn đô la để thực hiện hành trình đó khi biết rằng họ sẽ nhanh chóng phải quay về”.

Dự luật cũng sẽ trao cho tổng thống quyền khẩn cấp để tạm thời đóng cửa biên giới khi số lượng người qua lại vượt quá một ngưỡng nhất định và vượt quá khả năng của dịch vụ nhập cư. Tuy nhiên, khi dự luật đang trên đường được thông qua, đảng Cộng hòa đã lùi bước trước áp lực từ ông Trump. Kết quả là, đảng Dân chủ cho rằng đảng Cộng hòa không muốn một giải pháp, mà muốn một vấn đề có lợi cho họ tại các cuộc bầu cử.

“Dự luật đang trên đường được thông qua. Sau đó, nó bị trật bánh bởi chính trị đảng phái”, Tổng thống Biden nói tại Brownsville trước khi nhắc trực tiếp tới ông Trump.

Tác giả: Thu Hằng/Theo El Pais