Diễn biến của VN30-Index tại các phiên gần ngày đáo hạn phái sinh. Thị trường cơ sở hiện tại có thể đang được nâng đỡ khi bối cảnh cho phép, áp lực bán yếu và không có thông tin đột biến xấu

Nếu kỳ vọng này là đúng thì khá “ngược đời” vì lâu nay phái sinh thường bị đổ lỗi cho mọi biến động không như ý trên thị trường cơ sở.

Chỉ còn vài ngày nữa hợp đồng tháng 8 sẽ đáo hạn mà khối lượng vị thế mở vẫn cực lớn, hơn 34.000 hợp đồng. Có những thuyết âm mưu cho rằng nếu các nhà đầu tư lớn đang nắm giữ vị thế Long còn mở mà khối lượng lớn thì sẽ nâng đỡ thị trường cơ sở để duy trì lãi trên thị trường phái sinh.

Không có bằng chứng nào xác thực giả thuyết này nhưng đúng là diễn biến trên thị trường cơ sở những ngày qua không biến động nhiều. Hôm nay đã có lúc thị trường sụt giảm mạnh trên 1% ở VN-Index nhưng cuối ngày lại được một số blue-chips lớn kéo lên gần sát tham chiếu. VN30-Index cũng vậy, lúc chạm đáy giảm 1,2% nhưng cuối ngày chỉ giảm 0,06%.

Tính đến ngày 14/8, mặc dù VN30-Index có phiên đảo chiều giảm sau khi không vượt được mốc 800 điểm nhưng khối lượng hợp đồng mở vẫn còn 34.483 hợp đồng, là mức cao kỷ lục trong lịch sử tất cả các đợt đáo hạn. Có thể giả định chỉ số này đã đạt đỉnh tại 800 điểm nhưng rõ ràng nếu khối lượng hợp đồng mở vẫn còn lớn như vậy tức là các nhà đầu tư đang giữ vị thế Long vẫn còn kỳ vọng rất lớn. Tuy trên thị trường phái sinh cứ 1 hợp đồng Short có 1 hợp đồng Long đối ứng, nhưng nếu các nhà đầu tư lớn nắm giữ nhiều vị thế Long thì có thể sẽ chưa thực hiện xả trên thị trường cơ sở hoặc vẫn mua vào nâng đỡ VN30-Index để duy trì giá đáo hạn có lợi cho vị thế Long.

Trong trường hợp như vậy, thị trường cơ sở đang hưởng lợi từ việc khối lượng Long nằm nhiều trong tay nhà đầu tư có tiềm lực mạnh. Trong 5 phiên gần nhất tuy thị trường cơ sở trồi sụt đi ngang nhưng giá hợp đồng tương lai vẫn cao hơn chỉ số VN30-Index. Vì vậy hoàn toàn có cơ sở khi cho rằng thị trường cổ phiếu đang được hỗ trợ, hoặc ít nhất là chưa bị tạo áp lực bán lớn.

Diễn biến này gợi nhớ là kỳ đáo hạn tháng 7 vừa qua khi thị trường cơ sở cũng có một nhịp tăng khá dài như hiện tại và VN30-Index được duy trì mức điểm số cao nhất trong kỳ cho tới khi đáo hạn phái sinh. Nhà đầu tư nắm giữ vị thế Long “ăn trọn” nhịp ở mức lợi nhuận tối đa. Nếu kịch bản này lặp lại thì khả năng cao chỉ số VN30-Index sẽ tiếp tục đi ngang trong 3 phiên tới, nghĩa là lực mua đỡ sẽ vẫn xuất hiện đối với cổ phiếu hoặc ít nhất ở các mã có khả năng điều tiết chỉ số này.

Điều còn lại là sau khi đáo hạn, thị trường sẽ như thế nào? Nếu quả thực thị trường cơ sở đang được nâng đỡ một cách “phi tự nhiên” chỉ nhằm tối đa hóa lợi nhuận các vị thế Long trên thị trường phái sinh thì sau khi đáo hạn kỳ hạn này, thị trường cơ sở có thể sẽ yếu đi. Điều này đã từng xảy ra hồi tháng 7 và được báo trước bằng mức chiết khấu của giá hợp đồng kỳ hạn kế tiếp (F2) so với VN30-Index. Hôm nay mức chiết khấu của F2 cũng đã có dấu hiệu tăng lên (-4,4 điểm so với VN30-Index, mức rộng nhất trong 6 phiên trở lại đây). F2 bị chiết khấu nhiều là do lực Short gia tăng. Đây có thể là kết quả của hành động Short trước để chờ đợi chu kỳ giao dịch mới sau khi F1 đáo hạn vào ngày 20.8 tới hoặc nhà đầu tư thực hiện phòng vệ cho cổ phiếu trước rủi ro giảm sau thời điểm đáo hạn.

Mặc dù các giả thuyết đều có lý do nghe hợp lý nhưng điều quyết định vẫn phải là thị trường cơ sở có điều kiện thuận lợi để nâng đỡ hay không. Việc chống lại thị trường cơ sở trong tình huống bất lợi sẽ rất tốn kém khi phải chống lại số đông, chi quá nhiều tiền để mua cổ phiếu nâng đỡ chỉ số. Hiện tại thị trường có điều kiện thuận lợi là không có thông tin sốc nào xuất hiện, chứng khoán thế giới vẫn bình bình và áp lực bán đối với cổ phiếu không nhiều. Thanh khoản phiên hôm nay cực thấp là bối cảnh thuận lợi cho hoạt động nâng đỡ chỉ số.