Bắt đầu triển khai từ 4/7 tới

Theo thông tin mới nhất từ Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN), ngày 4/7 tới đây, sản phẩm hợp đồng tương lai trái phiếu chính phủ (TPCP) sẽ chính thức được giao dịch tại Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội.

Gần hai năm trước, tại thời điểm chuẩn bị cho việc ra mắt thị trường chứng khoán (TTCK) phái sinh (trước tháng 8/2017), Bộ Tài chính đã trình Thủ tướng Chính phủ kế hoạch triển khai cả hai sản phẩm: hợp đồng tương lai chỉ số VN30 và hợp đồng tương lai TPCP kỳ hạn năm năm. Tuy nhiên, hợp đồng tương lai chỉ số VN30 đã được lựa chọn triển khai trước và đến nay đã cho thấy sự thành công nhất định khi khối lượng và giá trị giao dịch tăng gấp nhiều lần so với ban đầu.

Và bây giờ, tiếp nối sự thành công đó, sản phẩm phái sinh thứ 2 là hợp đồng tương lai TPCP đã được ấn định ngày chính thức để ra mắt nhà đầu tư (NĐT). Được biết, khung pháp lý và hệ thống công nghệ cho giao dịch sản phẩm này đã sẵn sàng ngay từ thời gian đầu triển khai TTCK phái sinh. Thời gian gần đây, công tác triển khai chủ yếu tập trung vào xem xét các vấn đề cụ thể về hợp đồng như: phê duyệt và công bố chi tiết các nội dung điều khoản; xác định các tỷ lệ ký quỹ; giới hạn vị thế; đối tượng NĐT...

Theo thống kê, trong những năm qua, thị trường TPCP tại Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ cả về quy mô và độ sâu thị trường. Tốc độ tăng trưởng về quy mô bình quân đạt 15%/năm (trong vòng năm năm trở lại đây), giúp quy mô thị trường TPCP hiện tương đương khoảng 20% GDP.

Thanh khoản thị trường bình quân phiên đạt mức 8.700 tỉ đồng trong năm 2018. Bên cạnh đó, tỷ trọng các giao dịch Repo cũng tăng mạnh, chiếm 53,6% giá trị giao dịch toàn thị trường. Do đó, việc triển khai sản phẩm hợp đồng tương lai TPCP kỳ hạn năm năm được kỳ vọng sẽ đáp ứng tốt nhu cầu đầu tư của các chủ thể trên thị trường.

Giai đoạn đầu hướng vào nhà đầu tư tổ chức

Về đặc điểm cụ thể, hợp đồng tương lai TPCP kỳ hạn năm năm có tài sản cơ sở là trái phiếu giả định có những đặc điểm tương tự một TPCP với mệnh giá 100.000 đồng, kỳ hạn năm năm, lãi suất danh nghĩa 5%/năm, trả lãi định kỳ 12 tháng/lần, trả gốc một lần khi đáo hạn.

Việc xác định kỳ hạn của trái phiếu giả định là năm năm dựa trên tính thanh khoản (giao dịch nhiều) cũng như tỷ trọng của loại kỳ hạn này (được phát hành nhiều nhất trên thị trường sơ cấp) trong cơ cấu kỳ hạn phát hành trên thị trường giao ngay. Hợp đồng tương lai TPCP có ba tháng đáo hạn gần theo chu kỳ quí gần nhất với các tháng theo chu kỳ quí là tháng 3, 6, 9, 12.

Quy mô một hợp đồng tối thiểu là 1 tỉ đồng, được xem xét lựa chọn trên cơ sở tham vấn ý kiến của thành viên thị trường và phù hợp với điều kiện TTCK phái sinh Việt Nam trong giai đoạn đầu phát triển với số lượng NĐT có hạn, thanh khoản còn hạn chế. Nếu quy mô hợp đồng quá lớn sẽ làm giảm số lượng NĐT có khả năng tham gia giao dịch, hạn chế thanh khoản, dễ thao túng giá khiến thị trường dễ xảy ra những biến động mạnh.

Ngoài ra, quy mô hợp đồng càng lớn thì khả năng người bán có thể mua đủ tài sản cơ sở để chuyển giao trong trường hợp thanh toán chuyển giao vật chất sẽ càng nhỏ, làm tăng rủi ro mất khả năng thanh toán.

Mặc dù quy mô hợp đồng tối thiểu khá lớn (1 tỉ đồng) nhưng số tiền thực tế NĐT phải bỏ ra để giao dịch một hợp đồng tương lai TPCP chỉ bằng quy mô hợp đồng nhân với tỷ lệ ký quỹ theo yêu cầu của trung tâm lưu ký chứng khoán về tỷ lệ ký quỹ của hợp đồng tương lai TPCP. Dự kiến áp dụng hai loại ký quỹ: ký quỹ ban đầu (tối thiểu dự kiến là 2,5%) và ký quỹ thực hiện hợp đồng (tối thiểu dự kiến là 5%).

Phương thức chuyển giao hợp đồng tương lai TPCP là phương thức chuyển giao vật chất (physical delivery) với ngày thanh toán cuối cùng là ngày làm việc thứ ba sau ngày giao dịch cuối cùng. Người bán lựa chọn và quyết định chuyển giao trái phiếu trong “rổ trái phiếu giao hàng” để thực hiện nghĩa vụ thanh toán trái phiếu cho người mua.

Đổi lại, người mua thanh toán tiền khi nhận được trái phiếu tại ngày thanh toán cuối cùng. Tất cả nghiệp vụ thanh toán này đều được thực hiện thông qua Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam với tư cách là đối tác bù trừ trung tâm (CCP): là người mua đối với tất cả các người bán và là người bán đối với tất cả các người mua.

Trong một số trường hợp, khi bên bán mất khả năng thanh toán, không có đủ trái phiếu để chuyển giao thì có thể sẽ chuyển sang hình thức thanh toán bằng tiền và bên bán sẽ chịu các chi phí có liên quan cũng như chịu một mức phạt nhất định theo quy định của Bộ Tài chính.

Trái phiếu dùng để giao phải là một trong các trái phiếu đủ điều kiện trong rổ trái phiếu giao hàng do Sở giao dịch chứng khoán quy định. Rổ trái phiếu chuyển giao bao gồm các trái phiếu đủ điều kiện để giao hàng, cụ thể: là TPCP do Kho bạc Nhà nước phát hành, có kỳ hạn còn lại tính tại ngày thanh toán cuối cùng từ 3-7 năm; có giá trị niêm yết tối thiểu là 2.000 tỉ đồng; thanh toán lãi định kỳ 12 tháng/lần, thanh toán gốc 1 lần khi đáo hạn.

Sở giao dịch chứng khoán sẽ thực hiện công bố danh sách trái phiếu đủ điều kiện chuyển giao trong thời hạn ba ngày giao dịch trước ngày giao dịch đầu tiên của hợp đồng. Trong suốt thời gian niêm yết của hợp đồng, sở giao dịch chứng khoán sẽ liên tục cập nhật danh sách trái phiếu trong rổ trái phiếu chuyển giao và chốt rổ 30 ngày trước ngày giao dịch cuối cùng của mã hợp đồng.

Hợp đồng tương lai TPCP bị giới hạn vị thế áp dụng đối với loại hình NĐT chứng khoán chuyên nghiệp là 10.000 hợp đồng/tài khoản; NĐT tổ chức là 5.000 hợp đồng/tài khoản, giới hạn lệnh tối đa là 500 hợp đồng. Theo Vụ Phát triển thị trường UBCKNN, trước mắt chưa áp dụng giới hạn vị thế đối với NĐT cá nhân vì trong giai đoạn đầu, hợp đồng tương lai TPCP được định hướng là các NĐT tổ chức, chưa thực hiện đối với NĐT cá nhân nhằm hạn chế hoạt động đầu cơ (do NĐT cá nhân không nắm giữ các TPCP trên thị trường cơ sở). Về lâu dài, có thể xem xét cho phép các NĐT cá nhân tham gia để thúc đẩy thanh khoản cho thị trường cũng như đa dạng hóa các đối tượng đầu tư.

Theo Thời báo kinh tế Sài Gòn